Ποιος μεριμνά για την τήρηση του Συντάγματος; Κάθε Ελληνας πολίτης υπονοεί το ακροτελεύτιο άρθρο του: «H τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων» (αρ. 120). Σίγουρα δεν είναι οι δικηγορικοί σύλλογοι, νομολόγησε η πλειοψηφία του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) με την απόφαση 1641/2024.
Η ιστορία ξεκίνησε έπειτα από μια διασταλτική όσο και αντισυνταγματική απόφαση της κυβερνητικής πλειοψηφίας στη Βουλή. Μέσα στον κακό χαμό για το σκάνδαλο των υποκλοπών, στη 1.30 τα ξημερώματα της 29ης Σεπτεμβρίου 2023 εκδόθηκε το ΦΕΚ για αντικατάσταση των μελών της Ανεξάρτητης Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ). Προηγήθηκε μια τυπικώς και ουσιαστικώς άγονη διάσκεψη των προέδρων, στην οποία η κυβερνητική πλειοψηφία στρογγυλοποίησε προς τα κάτω την απαιτούμενη πλειοψηφία. Ομως το πνεύμα του Συντάγματος είναι σαφές: απαιτεί αυξημένες πλειοψηφίες για την επιλογή μελών των ανεξάρτητων αρχών. Το γράμμα του Συντάγματος σαφέστερο: «Η απόφαση λαμβάνεται με πλειοψηφία των τριών πέμπτων των μελών της» διάσκεψης των προέδρων της Βουλής (αρ. 101Α). Δεν λέει «σχεδόν 3/5», ούτε «είναι 3/5 παρά κάτι, να το αφήσω;» Αναφέρει ρητώς: «Πλειοψηφία των τριών πέμπτων». Τελεία.
Για αυτή τη στρογγυλοποίηση του Συντάγματος, ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών προσέφυγε στο ΣτΕ «σύμφωνα με το άρθρο 90 του Κώδικα Δικηγόρων (…) διότι η ως άνω πρόδηλη παράβαση του Συντάγματος δεν ανάγεται στα δικαστικώς ανέλεγκτα “interna corporis” του νομοθετικού σώματος, αλλά αποτελεί όρο εφαρμογής της αντίστοιχης συνταγματικής διάταξης και ως τέτοιος ελέγχεται δικαστικώς…» (ΔΣΑ 30.11.2023).
Η πλειοψηφία του ΣτΕ έκρινε ότι «στερείται εννόμου συμφέροντος ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών για την ακύρωση αποφάσεων του υπουργού Δικαιοσύνης περί διορισμού αντιπροέδρου, αναπληρωτή αντιπροέδρου, δύο τακτικών και δύο αναπληρωματικών μελών της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) για θητεία έξι ετών, καθώς και ενός αναπληρωματικού μέλους για το υπόλοιπο της θητείας τακτικού μέλους. Διατυπώθηκε μειοψηφία» (1.11.2024).
Λογικό. Ο νόμος δεν προβλέπει τη συμμετοχή δικηγόρων στο συμβούλιο της ΑΔΑΕ και συνεπώς δεν υπάρχει «έννομο (συντεχνιακό) συμφέρον» για την προσφυγή. Οπως λέει και η πλειοψηφία του ΣτΕ, «οι προσβαλλόμενες πράξεις συγκρότησης της ανωτέρω αρχής δεν θίγουν τα συμφέροντα των μελών του αιτούντος συλλόγου ως επαγγελματικής τάξεως». Απομένει όμως ένα ερώτημα: Με δεδομένο ότι το Σύνταγμα δεν είναι φυσικό ή νομικό πρόσωπο για να προσφύγει στη Δικαιοσύνη, ποιος έχει έννομο συμφέρον για να προσφύγει σε μια εξόφθαλμη παραβίασή του από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία; Τα μέλη που αντικαταστάθηκαν; Η θητεία τους είχε λήξει. Κάποιος τρίτος που δεν μπορούμε να φανταστούμε; Η απάντηση είναι ουδείς και οι παραβιάσεις θα διαιωνίζονται αφού και οι επόμενες πλειοψηφίες –χαζοί είναι;– θα θέλουν να κάνουν τα ίδια.
Μιας στρογγυλοποίησης, όμως, μύρια αντιθεσμικά έπονται. Μακροχρονίως, ανοίγει ο δρόμος στις εκάστοτε κυβερνητικές πλειοψηφίες να χρίζουν «συνταγματική» κάθε παραβίαση του Συντάγματος που δεν προσβάλλει το στενό «έννομο συμφέρον» κάποιων.
Βραχυχρονίως, έχουμε την επίσης αντιθεσμική αποχή των δικηγόρων από δίκες ενώπιον της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας έως 31.12.2024.
Οι απεργίες, αποχές, κινητοποιήσεις επαγγελματικών κλάδων πρέπει να έχουν αιτήματα. Εν προκειμένω, ποιο είναι το αίτημα; Να αλλάξει μια δικαστική απόφαση διά της πίεσης μιας επαγγελματικής ομάδας ή, έστω, της κοινωνικής πίεσης, αν υπήρχε τέτοια πίεση;
Οι Αμερικανοί ακτιβιστές λένε «no justice, no peace», χωρίς δικαιοσύνη δεν υπάρχει (ούτε εργασιακή) ειρήνη. Και τα συντάγματα φτιάχτηκαν για να υπάρχει κοινωνική ειρήνη.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 17.11.2024
