Παρά την πεποίθηση ότι κάτι δραστικό πρέπει να γίνει για το φαινόμενο του θερμκηπίου, η οικονομική ανάλυση δείχνει ότι θα κοστίσει πολύ περισσότερο το να περικόψουμε δραστικά τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, από το να πληρώσουμε για το κόστος προσαρμογής σε αυξημένες θερμοκρασίες, λέει ο καθηγητής στατιστικής Bjorn Lomborg.
Ο Δανός καθηγητής στατιστικής Bjorn Lomborg ήταν κάποτε από τους «πράσινους μουτζαχεντίν» του οικολογικού κινήματος. Μέχρι το 1997, λέει. Τότε πήγε εκ μέρους της Greenpeace να αντιμετωπίσει τον οικονομολόγο Julian Simon, ο οποίος έθετε εν αμφιβόλω την καταστροφολογική ρητορεία των οικολόγων. Εκεί διαπίστωσε πως τα στατιστικά δεδομένα υποστήριζαν περισσότερο τις απόψεις του Simon παρά τις δικές του. Η ενδελεχής μελέτη του θέματος, τα επόμενα τρία χρόνια, κατέληξε σε ένα βιβλίο με τίτλο «The Skeptical Environmentalist» (Ο σκεπτικιστής οικολόγος) που θα εκδοθεί τον επόμενο μήνα από το Cambridge University Press.
Στο βιβλίο αυτό αντικρούει με δεδομένα τέσσερις ισχυρές στην κοινή γνώμη πεποιθήσεις. «Οι οικολόγοι», γράφει, «που καθοδηγούνται από βετεράνους του κινήματος όπως ο Paul Ehrlich του πανεπιστημίου Stanford και ο Lester Brown του “Worldwatch Institute”, έχουν δημιουργήσει ένα είδος “λιτανείας” των τεσσάρων μεγαλύτερων οικολογικών μας φόβων.
* Οι φυσικοί πόροι εξαντλούνται
* Ο πληθυσμός συνεχίζει να αυξάνει, αφήνοντας όλο και λιγότερη τροφή.
* Τα είδη εξαφανίζονται με εξαιρετικά μεγάλο ρυθμό. Τα δάση καταστρέφονται και τα αποθέματα ψαριών εξαντλούνται.
* Ο αέρας και το νερό του πλανήτη γίνεται όλο και πιο μολυσμένος.
«Το πρόβλημα, λέει ο Bjorn Lomborg είναι ότι οι αποδείξεις δεν στηρίζουν αυτή τη “λιτανεία” . Κατ’ αρχήν η ενέργεια κι άλλοι φυσικοί πόροι βρίσκονται σε μεγαλύτερη αφθονία, τουλάχιστον από το 1972 που η “Λέσχη της Ρώμης” δημοσίευσε την μελέτη “Τα όρια της ανάπτυξης” . Δεύτερον: περισσότερο φαγητό κατά κεφαλή παράγεται σήμερα από οποτεδήποτε στην ιστορία. Λιγότεροι άνθρωποι πεινούν. Τρίτον: αν και πραγματικά κάποια είδη εξαφανίζονται, τα επόμενα 50 χρόνια αναμένεται να εξαφανιστεί το 0,7% των ειδών έναντι του 25-50% που είχε προβλεφθεί. Τέλος οι εκτιμήσεις για τις περισσότερες μορφές της περιβαλλοντικής ρύπανσης είτε έχουν διογκωθεί, είτε βασίζονται σε προσωρινά στοιχεία των πρώιμων φάσεων της βιομηχανικής επανάστασης, οπότε η απάντηση δεν είναι λιγότερη ανάπτυξη, αλλά περισσότερη. Μία μορφή ρύπανσης (που αφορά τα αέρια του θερμοκηπίου και προκαλεί παγκόσμια άνοδο της θερμοκρασίας) δείχνει να είναι μακροχρόνιο φαινόμενο, αλλά η συνολική του επίπτωση δεν θα έχει καταστροφικές συνέπειες για την ανθρωπότητα. Μεγαλύτερο πρόβλημα θα είναι η έλλειψη της πρέπουσας αντίδρασης σ’ αυτό το φαινόμενο.»
Για τον δανό καθηγητή η συμφωνία του Κιότο δεν είναι ότι καλύτερο στην αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου. «Οι καλύτερες εκτιμήσεις», γράφει, «είναι πως η θερμοκρασία θα ανέβει 2-3 βαθμούς μέσα στον αιώνα, δημιουργώντας τεράστια προβλήματα, σχεδόν αποκλειστικά στον αναπτυσσόμενο κόσμο και θα έχει κόστος περί τα 5 τρις δολάρια. Έτσι η αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου μοιάζει πολύ καλή ιδέα. Το ερώτημα είναι κατά πόσο αυτή η αντιμετώπιση μπορεί να κοστίσει περισσότερο από την θεραπεία των συνεπειών του. Παρά την πεποίθηση ότι κάτι δραστικό πρέπει να γίνει γι’ αυτό το δαπανηρό πρόβλημα, η οικονομική ανάλυση δείχνει ότι θα κοστίσει πολύ περισσότερο το να περικόψουμε δραστικά τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, από το να πληρώσουμε για το κόστος προσαρμογής σε αυξημένες θερμοκρασίες. Η επίδραση του πρωτοκόλλου του Κιότο θα είναι μηδαμινή ακόμη κι αν εφαρμοστεί πλήρως. Μια μελέτη του Tom Wigley (από την ομάδα του ΟΗΕ που μελετά τις κλιματικές αλλαγές) δείχνει ότι αντί της αναμενόμενης αύξησης θερμοκρασίας κατά 2,1 βαθμούς Κελσίου το 2100, θα γίνει 1,9 βαθμούς. Ή για να το θέσουμε αλλιώς, η αύξηση της θερμοκρασίας που ο πλανήτης θα είχε το 2094, με το πρωτόκολλο του Κιότο θα αναβληθεί για το 2100… Κι όμως το κόστος της συμφωνίας μόνο για τις ΗΠΑ θα είναι υψηλότερο από το κόστος επίλυσης του σημαντικότερου προβλήματος υγείας που έχει ο κόσμος: την καθολική παροχή καθαρού νερού κι αποχέτευσης. Με ένα τέτοιο μέτρο θα σώσαμε 2 εκατομμύρια ζωές κάθε χρόνο και θα αποφεύγαμε ασθένειες μισού δισεκατομμυρίων ανθρώπων…»
Το συμπέρασμα του Bjorn Lomborg είναι πως πρέπει να αντικατασταθούν οι πεποιθήσεις από δεδομένα, αν θέλουμε να πάρουμε τις καλύτερες αποφάσεις για το μέλλον. «Φυσικά», γράφει, «η ορθολογική διαχείριση και οι επενδύσεις στο περιβάλλον είναι καλές ιδέες, αλλά το κόστος και το όφελος τέτοιων επενδύσεων πρέπει να συγκρίνονται με εκείνα όμοιων επενδύσεων σε άλλες σημαντικές περιοχές του ανθρώπινου βίου. Μπορεί να κοστίζει η υπεραισιοδοξία, αλλά κοστίζει περισσότερο η υπερβολική απαισιοδοξία.
Τα επιστημονικά στοιχεία έρχονται σε αντίθεση με τις βασικές πεποιθήσεις του οικολογικού κινήματος ισχυρίζεται ο Bjorn Lomborg. Οι δημοσκοπήσεις όμως ότι πολλοί άνθρωποι στον πρώτο κόσμο είναι σίγουροι ότι τα περιβαλλοντικά στάνταρτ φθίνουν. «Τέσσερις παράγοντες», γράφει, «δημιουργούν αυτή την διάζευξη μεταξύ πραγματικότητας και πεποιθήσεων:
Κατά πρώτον είναι η ασυμμετρία στη δομή της επιστημονικής έρευνας. Η χρηματοδότηση πάει κυρίως σε περιοχές που υπάρχουν πολλά προβλήματα. Αυτή μπορεί να είναι σώφρων πολιτική, αλλά επίσης δημιουργεί την εντύπωση ότι υπάρχουν πολλά περισσότερα προβλήματα στη συγκεκριμένη περιοχή.
Δεύτερον, οι οικολογικές οργανώσεις χρειάζονται την προσοχή των ΜΜΕ. Επίσης χρειάζονται και τις εισροές χρημάτων. Κατανοητό, λοιπόν, να υπερβάλλουν μερικές φορές…
Μια τρίτη πηγή σύγχυσης είναι η συμπεριφορά των media. Οι άνθρωποι είναι πιο περίεργοι για τα άσχημα, παρά για τα καλά νέα. Οι εφημερίδες και τα κανάλια είναι εκεί για να δώσουν αυτό που θέλει το κοινό. Αυτό, όμως, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές αλλοιώσεις της πραγματικότητας… Ένα παράδειγμα αποτελεί η κάλυψη του μετεωρολογικού φαινομένου El Nino το 1997 και 1998. Αυτό το κλιματικό φαινόμενο κατηγορήθηκε ότι κατέστρεψε τον τουρισμό, δημιούργησε αλλεργίες, έλιωσε το χιόνι στις πίστες σκι και σκότωσε 22 άτομα. Μια πιο ισορροπημένη άποψη υπάρχει σε ένα πρόσφατο άρθρο της «Επιθεώρησης της Αμερικανικής Μετεωρολογικής Ένωσης». Αυτό μετρά τα προβλήματα και τα οφέλη από τη συνάντηση των ΗΠΑ με το El Nino. Οι ζημιές που δημιούργησε ήταν της τάξης των 4 δις δολαρίων. Τα οφέλη όμως ήταν περί τα 19 δις δολάρια. Αυτά προέκυψαν από τις υψηλότερες θερμοκρασίες του χειμώνα (οι οποίες έσωσαν περί τις 850 ζωές, μείωσε το κόστος θέρμανσης, και ελαχιστοποίησε τις ανοιξιάτικες πλημμύρες που δημιουργεί τα λιώσιμο του χιονιού) όπως και από το γεγονός ότι υπήρξαν πολύ λιγότεροι τυφώνες του Ατλαντικού… Αυτά τα οφέλη δεν δημοσιοποιήθηκαν όσο οι ζημιές.
Ο τέταρτος παράγοντας είναι η φτωχή προσωπική αντίληψη των πολιτών… Η άγνοια μας νοιάζει μόνο όταν οδηγεί σε λάθος εκτιμήσεις. Αλλά ο φόβος για τα εν πολλοίς φανταστικά οικολογικά προβλήματα μπορεί να διοχετεύσουν τις πολιτικές ενέργειες σε λάθος κατεύθυνση και να μην ασχοληθούν με τα πραγματικά προβλήματα.
Ο Bjorn Lomborg…
… είναι καθηγητής στατιστικής στο πανεπιστήμιο Aarhus της Δανίας. Υπήρξε από τα ηγετικά στελέχη του οικολογικού κινήματος στην Ευρώπη, αλλά τώρα έχει διαφοροποιηθεί αισθητά από τις βασικές θέσεις και απόψεις των οικολόγων. Το βιβλίο του «The Skeptical Environmentalist» (Ο σκεπτικιστής οικολόγος) που θα εκδοθεί τον επόμενο μήνα από το Cambridge University Press.
Δημοσιεύτηκε στο ένθετο New Millennium της εφημερίδας «Tύπος της Kυριακής» στις 19.8.2001
