Οι έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού δεν πρόκειται να επιστρέψουν σ’ αυτά τα Πανεπιστήμια που έχουμε, σ’ αυτά τα ερευνητικά κέντρα που έχουμε, σ’ αυτές τις δομές παραγωγής γνώσης που έχουμε.
Εικόνα πρώτη. Έλληνας πρώτης γενιάς αναπληρωτής καθηγητής σε μεγάλο πανεπιστήμιο των ΗΠΑ. Η νοσταλγία τον έφερε στην Ελλάδα. Δέχτηκε οικειοθελώς επαγγελματικό υποβιβασμό και υπέβαλε τα χαρτιά του για θέση λέκτορα. Δεν γνώριζε βέβαια ότι τα ελληνικά ΑΕΙ προκηρύσσουν τις θέσεις αναλόγως των υποψηφίων που θέλουν να τις καταλάβουν. Η θέση προαλειφόταν γι’ άλλον, αλλά θα ήταν μέγα σκάνδαλο αν απορριπτόταν ο ελληνοαμερικανός που είχε πολλαπλά προσόντα. Ήρθε με το 1/4 των αποδοχών που είχε στις ΗΠΑ. Φυσικά εκείνοι που προκήρυξαν τη θέση για τον ευνοούμενό τους δεν του το συγχώρεσαν. Ο πόλεμος που δέχτηκε ο επαναπατρισθείς εντός του Πανεπιστημίου τους ήταν οξύς. Σε ένα χρόνο ξαναγύρισε στις ΗΠΑ.
Αυτή είναι πραγματική ιστορία, πιθανώς μία από τις εκατοντάδες που έχουν στο ιστορικό τους τα δοξασμένα κρατικά πανεπιστήμια. Αν ενδιαφέρεται ο πρωθυπουργός ή ο υπουργός Ανάπτυξης, οι οποίοι κάλεσαν χθες τους Έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού να γυρίσουν, μπορούμε να τους δώσουμε τα στοιχεία. Αλλά το ζήτημα δεν είναι εκεί. Ματαιοπονούν αν νομίζουν ότι οι έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού θα επιστρέψουν σ’ αυτά τα Πανεπιστήμια που έχουμε, σ’ αυτά τα ερευνητικά κέντρα που έχουμε, σ’ αυτές τις δομές παραγωγής γνώσης που έχουμε. Εδώ κοτζάμ Νανόπουλος δεν έγινε δεκτός να διδάξει σε ελληνικό ΑΕΙ, περιμένουμε να γυρίσουν κι άλλοι;
Κακά τα ψέματα. Αν δεν αλλάξει ριζικά η Ανώτατη Παιδεία -που θα απορροφήσει τον κύριο όγκο όσων ελλήνων επιστημόνων θέλουν να επαναπατριστούν- αντίστροφο brain drain δεν πρόκειται να δούμε. Η κατάσταση στα ελληνικά ΑΕΙ, (το εμπόριο θέσεων και ερευνητικών προγραμμάτων, ο νεποτισμός, τα κυκλώματα η μη αξιολόγηση κ.λ.π.) προσβάλλει κάθε στοιχειωδώς νουνεχή άνθρωπο, πόσο μάλλον κάποιους που δούλεψαν σε πανεπιστήμια του εξωτερικού.
Είναι θετικό που ο κ. Δημήτρης Νανόπουλος ανέλαβε την προεδρία του «Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας» (ΕΣΕΤ). Όπως είναι θετικό που ο κ. Θάνος Βερέμης «Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας». Έχουν και οι δύο το απαιτούμενο ήθος και το απαιτούμενο θάρρος να προχωρήσουν σε τομές. Θα είναι κρίμα όμως να αφεθούν μόνοι τους στις μεγάλες μάχες με τις συντεχνίες που θα πρέπει να δώσουν. Αν η κυβέρνηση και ειδικά το υπουργείο Παιδείας δεν αποφασίσει να προχωρήσει σε τομές -στα μη κρατικά πανεπιστήμια, σε αυτονόμηση των ήδη υπαρχόντων, σε αξιολόγηση (πραγματική, όχι αυτοαξιολόγηση που προτείνουν οι πρυτάνεις), αποκέντρωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας- τσάμπα θα γυρίσουν, αν κάποιοι επιστήμονες άκουσαν τις χθεσινές παραινέσεις.
Κακά τα ψέματα. Όλο το σύστημα Ανώτατης Εκπαίδευσης-Έρευνας πάσχει. Δεν διορθώνεται, ούτε με παραινέσεις, ούτε με μικροαλλαγές. Θέλει εκθεμελίωση και ρήξεις. Ακόμη και συγκρούσεις με τις συντεχνίες, όπου χρειάζονται.
Εικόνα δεύτερη. Στο Διεθνές Δημοσιογραφικό Συνέδριο πριν δυο χρόνια στο Δουβλίνο ήταν κι ένας ιρλανδοαμερικανός επιστήμονας πληροφορικής. Αν και δεύτερης γενιάς είχε γυρίσει στη γη των γονιών του για να διδάξει στο «Τρίνιτι Κόλετζ» (ένα πανεπιστήμιο που χρηματοδοτείται μόνο κατά 40% από το κράτος). «Είναι όμορφη χώρα», είχε πει, «αλλά τώρα μπορώ να δουλέψω εδώ. Πριν είκοσι χρόνια ήταν επίσης ωραία χώρα, αλλά δεν μπορούσα να δουλέψω».
Η Ελλάδα σήμερα παραμένει εν πολλοίς ωραία χώρα. Μόνο που είναι όπως και η Ιρλανδία πριν 20 χρόνια και πριν τα μέτρα απελευθέρωσης, όχι μόνο της οικονομίας της, αλλά και της εκπαίδευσής της…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 14.1.2005
