Στην ζωή, όπως και στην πολιτική, δεν υπάρχουν λύσεις, παρά μόνο επιλογές…
Γράφαμε το 2004, λίγο πριν από το δημοψήφισμα στην Κύπρο, ότι «το σχέδιο Ανάν είναι σαν το ΠΑΣΟΚ προεκλογικά. Καθένας μπορούσε να βρει ένα καλό λόγο να το καταψηφίσει». Πραγματικά: όποια πτυχή του σχεδίου και αν έβλεπε κάποιος, σίγουρα θα έβρισκε να προτείνει κάτι καλύτερο. Ακόμη και η προτεινόμενη τρικολόρ σημαία πανάσχημη ήταν.
Το πολιτικό ερώτημα όμως δεν ήταν τι κακό έχει το σχέδιο Ανάν, αλλά τι καλύτερο θα μπορούσε να μας επιφυλάξει το μέλλον. Η ιστορία του Κυπριακού συμβούλευε το «κάθε πέρυσι και καλύτερα», αλλά κυριάρχησε η άποψη ότι το ελληνικό δαιμόνιο θα κατάφερνε να ξεγελάσει τους κουτόφραγκους και να φέρει την Κύπρο σε πλεονεκτική θέση. Το βασικό επιχείρημα ήταν ότι η Κύπρος θα έμπαινε στην Ε.Ε. και έτσι θα μπορούσε να πιέσει την αδημονούσα για ένταξη Τουρκία.
Μόνο που οι απλές λύσεις στηρίζονται πάντα σε απλοϊκές παραδοχές. Η άρρητη παραδοχή ήταν ότι η Ευρώπη ήθελε την Τουρκία στους κόλπους της και η Τουρκία θα έκανε τα πάντα για να μπει. Βέβαια, κάποιοι προειδοποιούσαν για τη μεταβαλλόμενη συγκυρία, αλλά απαξιώθηκαν νωρίς ως «μειοδότες», «ανανιστές», «ναιναίκοι» και άλλα εθνεγερτικά. Ετσι φτάσαμε στο «υπερήφανο 75%» της απόρριψης και σήμερα αντί να είναι τα Κατεχόμενα εντός της Ενωσης και να επιχειρείται η εφαρμογή ενός δύσκολου σχεδίου σύγκλισης Ελληνοκυπρίων – Τουρκοκυπρίων, έχουμε ουσιαστική απόκλιση. Αντί η Κυπριακή Δημοκρατία να χρησιμοποιεί την Ε.Ε. για να επιτύχει τους στόχους της, η Κύπρος χρησιμοποιείται από πολλούς στην Ε.Ε. για να επιτύχουν τους δικούς τους στόχους, δηλαδή να απορριφθεί η Τουρκία και ο λογαριασμός να πάει στην Κύπρο.
Μπορούμε να ελεεινολογήσουμε τις πρακτικές των Γάλλων, Γερμανών, Αγγλοαμερικανών κ.λπ., αλλά το ερώτημα είναι και πάλι άλλο: με δεδομένα ότι η τουρκική ένταξη απομακρύνεται και η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας από πλεονέκτημα για λύση, σύμφωνα με τις επιθυμίες μας, μπορεί να γίνει μοχλός διχοτόμησης, εμείς τι κάνουμε; Συνεχίζουμε να μοιρολογούμε για το πόσο κακός είναι ο κόσμος ή χαράσσουμε κάποια στρατηγική;
Πέρα από τις διπλωματικές λεπτομέρειες, τα σενάρια και τις ασκήσεις επί χάρτου, υπάρχουν δύο δρόμοι. Η βελούδινη διχοτόμηση και η ομοσπονδία, σύμφωνα με ένα σχέδιο τύπου Ανάν. Το πρώτο είναι κατανοητό, το δεύτερο επειδή έχει συκοφαντηθεί πρέπει να εξηγηθεί.
Κατ’ αρχήν, κανένα σχέδιο συγκρινόμενο με το εθνικό μας φαντασιακό δεν θα είναι καλό. Το νέο σχέδιο μπορεί να μην είναι καν καλύτερο και από το προηγούμενο. Ετσι κι αλλιώς η ιστορία του Κυπριακού είναι μια διαδοχή καλύτερων προηγούμενων σχεδίων.
Δεύτερον, πρέπει να αποσαφηνιστεί ότι η ομοσπονδία από τη φύση της δίνει σε κάποια ζητήματα ίσα δικαιώματα απόφασης στη μειοψηφία και στην πλειοψηφία.
Τρίτον: το μέγεθος του σχεδίου και οι λεπτομέρειες δεν είναι κάποιο γραφειοκρατικό καπρίτσιο, αλλά αποτυπώνουν το μέγεθος της δυσπιστίας μεταξύ των δύο κοινοτήτων και των δύο χωρών.
Ο μεγάλος συγγραφέας Στάνισλαβ Λεμ είχε γράψει κάποτε «ότι στη ζωή δεν υπάρχουν λύσεις, παρά μόνο επιλογές». Και για τους Κυπρίους αυτό ισχύει: ή θα επιχειρήσουν να συμβιώσουν παρά τη δυσπιστία ή θα χωρίσουν εξαιτίας αυτής. Ολα τα άλλα είναι για να γεμίζουν οι σελίδες των εφημερίδων.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 10.12.2006