Σε νέο λαβύρινθο εισέρχεται ο ελληνικός δημόσιος διάλογος με αφορμή τις κάμερες σε δημόσιους χώρους. Και ο λαβύρινθος πιστοποιείται από το γεγονός ότι όλες οι αποφάσεις των Αρχών (ανεξάρτητων και δικαστικών) μοιάζουν να ψάχνουν να βρουν τη συνταγή του «ολίγον έγκυος»: οι κάμερες πρέπει να υπάρχουν αλλά όχι και να βλέπουν, να μπορούν να καταγράφουν τρομοκράτες, αλλά όχι νομοταγείς.
Και σαν να μην έφτανε η θολούρα με τις κάμερες της Ελληνικής Αστυνομίας, η προηγούμενη κυβέρνηση προχώρησε σε περαιτέρω «προστασία της ιδιωτικής μας ζωής». Απαγόρευσε με νόμο -ο οποίος φυσικά δεν εφαρμόζεται- την φωτογράφιση ατόμου σε δημόσιο χώρο χωρίς προηγούμενη γραπτή άδειά του! Οι φωτορεπόρτερ δηλαδή που απαθανατίζουν διαδηλώσεις είναι τυπικώς παράνομοι, αφού εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να ζητήσουν τη γραπτή άδεια από τους 400-500 που καθ’ εκάστην κλείνουν το κέντρο της Αθήνας.
Η εικόνα θολώνει έτι περισσότερο διότι πολλοί εξέχοντες νομικοί μας βάζουν σε ένα τρομαχτικό δίλημμα: ελευθερία ή ασφάλεια; Δικαιώματα ή συλλήψεις;
Κατ’ αρχήν, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι τέτοιο δίλημμα δεν πρέπει να υπάρχει: «Αυτοί που θυσιάζουν ζωτικές ελευθερίες για να αποκτήσουν λίγη παροδική ασφάλεια δεν τους αξίζει ούτε ελευθερία ούτε ασφάλεια», είχε γράψει ο Βενιαμίν Φραγκλίνος. Το ερώτημα όμως είναι ποιο δικαίωμα παραβιάζεται από τις κάμερες σε δρόμους και πλατείες; Πώς μπορεί να υπάρχει ιδιωτική ζωή σε δημόσιους χώρους; Η απάντηση στα παραπάνω μπορεί να είναι ο μίτος για να βγούμε από τον λαβύρινθο στον οποίο η ασάφεια των όρων μας οδηγεί.
Ας υποθέσουμε ότι καταργούνται όλες οι κάμερες της ΕΛ. ΑΣ. ακόμη και της τροχαίας. Η ιδιωτική μας βόλτα κινδυνεύει από τις κάμερες των τηλεοπτικών σταθμών. Μπορεί, δηλαδή, κάποιος να κάνει γύρισμα για άσχετο θέμα και τυχαία να βρεθούμε στο πλάνο. Ετσι στις 8 μ. μ. όλη η χώρα θα δει ότι την τάδε ώρα και δείνα μέρα περνούσαμε από τον x δρόμο.
Ας υποθέσουμε, επίσης, ότι εξαναγκάζονται οι τηλεοπτικοί σταθμοί να βάζουν ψηφιδωτό στην εικόνα, έτσι ώστε να μην παραβιάζουν (έστω τυχαία) την ιδιωτική ζωή των περαστικών. Τι κάνουμε με την κουτσομπόλα της γειτονιάς που τυχαία μπορεί να συναντήσουμε στο σινεμά και την επόμενη μέρα όλος ο δήμος μαθαίνει τι κάναμε χθες το βράδυ; Η προστασία της ιδιωτικότητας σε δημόσιους χώρους μπορεί να μας οδηγήσει σε απίθανους παραλογισμούς, όπως π. χ. να υποχρεώσουμε τις κουτσομπόλες να κυκλοφορούν με δεμένα μάτια.
Το ζήτημα είναι ότι η εικόνα ενός δημόσιου χώρου είναι δημόσια περιουσία και καθένας μπορεί να την οικειοποιηθεί. Είτε εμπεριέχει πρόσωπα είτε όχι. Με άλλα λόγια οποιοσδήποτε μπορεί να φωτογραφίσει, να κινηματογραφήσει ή ακόμη και να ζωγραφίσει την Πλατεία Συντάγματος, χωρίς το άγχος ότι παραβιάζει την ιδιωτική ζωή κάποιου.
Δεν νοείται ιδιωτικότητα σε δημόσιο χώρο. Αν κάποιος θέλει να προστατεύσει την ιδιωτική του ζωή, ή φοβάται το αυτοκίνητα μένει σπίτι του, όπου και η προστασία πρέπει να είναι απόλυτη και αυτοκίνητα δεν κυκλοφορούν. Ετσι κι αλλιώς κάθε φορά που ξεμυτίζουμε σε δημόσιο χώρο κάνουμε μια αυτόματη σύμβαση: Παραχωρούμε το δικαίωμα της ιδιωτικότητάς μας, διότι κατ’ αρχήν οι άλλοι άνθρωποι μάτια έχουν και βλέπουν και κατά δεύτερον μπορεί να κρατούν και κάμερες.
Το νέο φετίχ της ελληνικής κοινωνίας είναι η προστασία της ιδιωτικής ζωής. Αυτή, βεβαίως, πρέπει να προστατεύεται αλλά στην Ελλάδα -όπως σ’ όλα- την έχουμε ξεχειλώσει τόσο, που στο τέλος θα καταντήσει σαν τους αιγιαλούς. Ξέρετε πόσοι νόμοι προστατεύουν το ελληνικό τοπίο από την αυθαίρετη δόμηση;
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 16.1.2007
