Όλα τα αιτήματα, είτε σε ατομικό, είτε σε συλλογικό επίπεδο περιστρέφονται γύρω από το κράτος.
Δεν γνωρίζουμε αν σ’ αυτό οφείλεται η κατά 25% αύξηση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος, αλλά υπάρχει ένας κλάδος της οικονομίας που αναπτύσσεται ταχύτατα και είναι εξαιρετικά προσοδοφόρος. Η οικονομική επιστήμη δεν τον έχει κατατάξει ακόμη, αλλά μπορούμε να του δώσουμε το όνομα «κλάδος αρμέγματος του κράτους».
Στον εν λόγω κλάδο εργάζονται άνθρωποι πολλών ειδικοτήτων. Είναι κατ’ αρχήν οι εργατολόγοι. Αυτοί, παρά τα όσα δηλοί το όνομά τους, ελάχιστα ασχολούνται με την εργατιά. Εξ όσων συνάγεται από τις δημόσιες παρεμβάσεις τους, ασχολούνται αποκλειστικά με «τα επιδόματα που δίνει το Δημόσιο και πώς θα τα πάρετε», τις «συντάξεις που δίνει το Δημόσιο και πώς θα τις αυξήσετε», τα «βοηθήματα που δίνει το κράτος και πώς θα τα ανακαλύψετε», «οι δικαστικές αποφάσεις που σας εξασφαλίζουν πρόωρη συνταξιοδότηση και πώς θα τις επιτύχετε».
Ο ίδιος κλάδος απασχολεί και πολλούς δημοσιογράφους, ειδικά των πρωινών εκπομπών, που μόνη τους θεματολογία είναι η νομολογία του αρμέγματος από το κράτος. Κάθε πρωί αναλύεται με περισσή λεπτομέρεια κάθε απόφαση επαρχιακών πρωτοδικείων που «δικαιώνουν χρόνια αιτήματα ευπαθών ομάδων», όπως έγινε πρόσφατα με την πρόωρη σύνταξη πατρός ανηλίκου τέκνου.
Να μην παρεξηγηθούμε: δεν πρέπει να ποινικοποιήσουμε ?ούτε καν ιδεολογικά? τη δραστηριότητα αυτού του κλάδου. Τη δουλειά τους κάνουν οι άνθρωποι και μάλιστα, κρίνοντας από τα αποτελέσματα, την κάνουν πάρα πολύ καλά. Κάποιες φορές βοηθούν στην ικανοποίηση δικαίων αιτημάτων. Η επιτυχία τους όμως αποκαλύπτει πολλά για την οικονομία και τη σχέση μας με αυτήν. Το γεγονός, για παράδειγμα, ότι στο λαϊκότερο Μέσο Μαζικής Ενημέρωσης δεν υπάρχουν ρεπορτάζ για το «πώς θα φτιάξετε μια επιχείρηση», ή «πώς θα αυξήσετε την παραγωγικότητά σας», ή «τα μυστικά του καλού βιογραφικού για πρόσληψη στον ιδιωτικό τομέα», ή γενικώς «πώς θα παράγετε» δείχνει ότι υπάρχει εδραιωμένη πεποίθηση πως η οικονομία περιστρέφεται γύρω από το άρμεγμα του δημόσιου κορβανά.
Μπορεί να μη φταίει η τηλεόραση γι’ αυτό, αλλά η αδιαφορία του κοινού για τέτοιου τύπου ενημέρωση, όμως αυτό το τηλεοπτικό τοπίο κάτι μας δείχνει.
Το πρόβλημα της οικονομίας είναι κατ’ εξοχήν κοινωνικό. Οπως όλοι οι λαοί του πρώην ανατολικού μπλοκ έχουν εθιστεί στη ράθυμη έλλειψη κάθε πρωτοβουλίας, έτσι και η μεγάλη μάζα των Ελλήνων έπειτα από τόσα χρόνια σοσιαλ-διακυβέρνησης και μεγάλων λόγων για τον ρόλο του κράτους αδυνατούν να φανταστούν εαυτούς να δημιουργούν και να παράγουν. Ολα τα αιτήματα, είτε σε ατομικό είτε σε συλλογικό επίπεδο, περιστρέφονται γύρω από το κράτος. Αυτό φαίνεται παντού: από τις επιλογές που κάνουν οι νέοι στα μηχανογραφικά για εισαγωγή στις ανώτατες σχολές, μέχρι τις κραυγές των συμβασιούχων για μονιμοποίηση, ακόμη και από τις επιλογές των επιχειρηματιών.
Ο μεγάλος ρόλος του κράτους στην οικονομία κάνει ορθολογικότερη την επιλογή να έχεις ένα μεγάλο και καλό πελάτη (το κράτος) παρά να εκτεθείς στις δυνάμεις της αγοράς. Το πρώτο προϋποθέτει μόνο καλές σχέσεις με τους πολιτικούς. Το δεύτερο θέλει καινοτομία, ποιότητα προϊόντος, χαμηλή τιμή, γενικώς πολλούς μπελάδες.
Στην οικονομία, όμως, όπως και στη ζωή, τίποτε δεν είναι δωρεάν. Για κάθε συμβουλή του τύπου «πώς θα πάρετε…» που εκπληρώνεται, κάποιος πληρώνει. Την πληρώνουν πάντα αυτοί που παράγουν στην πραγματική οικονομία. Ετσι, όμως, δίνονται κατ’ ουσίαν αντικίνητρα σε ανθρώπους που θέλουν να δημιουργήσουν, με αποτέλεσμα να παράγουν όλο και λιγότεροι και να ζητούν όλο και περισσότεροι. Μέχρι που το σύστημα να φτάσει σε αδιέξοδο. Αν δεν έχει φτάσει ήδη.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 30.9.2006
