Το βασικό όπλο της «Διαύγειας» κατά των «λαδιάρηδων» ήταν ότι καμιά απόφαση δεν γίνεται εκτελεστή, αν ταυτοχρόνως δεν ελάμβαναν -διά της «Διαύγειας»- γνώση οι πολίτες.
Το πρόγραμμα «Διαύγεια» ήταν ίσως η μεγαλύτερη νίκη της κοινωνίας των πολιτών επί του πολυπλόκαμου τέρατος της γραφειοκρατίας. Η κίνηση «Δημόσια Δεδομένα, τα δικά μας δεδομένα» υλοποιήθηκε σε ένα μεγάλο βαθμό από τον νόμο 3861/2010, ο οποίος έκανε τη διαφάνεια όπλο κατά της διαφθοράς. Κάθε αιρετός, κάθε υπάλληλος του κράτους άρχισε να το σκέφτεται δύο φορές πριν κάνει τη «λαδιά». Οταν οι αποφάσεις είναι σε κοινή θέα, κάποιο μάτι μπορεί να πιάσει μια «προβληματική απόφαση», να δημοσιοποιήσει το πιθανό σκάνδαλο, και ο αιρετός ή ο υπάλληλος να βρεθούν εκτεθειμένοι. Η «Διαύγεια» στην ουσία αποκέντρωσε τον έλεγχο· για κάθε απόφαση υπάρχουν 10 εκατομμύρια δυνάμει ελεγκτές.
Φυσικά αυτό δεν άρεσε στους -αιρετούς και μη- λειτουργούς της γραφειοκρατίας. Είτε γιατί τους φόρτωνε επιπλέον δουλειά (ένα λεπτό παραπάνω χρειάζεται η ανάρτηση μιας απόφασης), είτε γιατί δεν είχαν την ευχέρεια «να κάνουν τα δικά τους». Το βασικό όπλο της «Διαύγειας» κατά των «λαδιάρηδων» ήταν ότι καμιά απόφαση δεν γίνεται εκτελεστή, αν ταυτοχρόνως δεν ελάμβαναν -διά της «Διαύγειας»- γνώση οι πολίτες.
Προ ημερών ο υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης Κυριάκος Μητσοτάκης κατέθεσε ένα νομοσχέδιο, τα περισσότερα άρθρα του οποίου βελτιώνουν τη λειτουργία του Δημοσίου και επιπλέον διευρύνουν τον ρόλο της «Διαύγειας», σε τομείς που λόγω ασάφειας του ισχύοντος νόμου είχαν εξαιρεθεί. Μόνο που εκεί εμφιλοχώρησαν κάποιες διατάξεις που μπορούσαν να τινάξουν το πρόγραμμα στον αέρα. Η αρχική διαβούλευση της πρότασης νόμου (αν και βραχύτατη, ήταν μόνο 24 ώρες) επιτέλεσε τον ευεργετικό ρόλο που έχει η διαβούλευση: έδειξε τον κίνδυνο να αυτοεξαιρούνται κατά το δοκούν όλοι οι φορείς από την υποχρέωση ανάρτησης των αποφάσεων στο Διαδίκτυο. Ετσι ο κ. Μητσοτάκης, αφού επέκτεινε τον χρόνο διαβούλευσης σε μία εβδομάδα, πρότεινε διαφορετική διατύπωση, ότι οι κυβερνητικές αποφάσεις «ισχύουν από την ανάρτησή τους, εκτός εάν ορίζεται διαφορετικά ως προς τον χρόνο έναρξης ισχύος τους σε ειδικές διατάξεις ή στις ίδιες τις πράξεις».
Αυτό επιχειρεί να λύσει ένα πρόβλημα που οι ίδιες οι γραφειοκρατίες δημιουργούν σχετικά με τον χρόνο εκτέλεσης των αποφάσεων (είναι εκπληκτικό πόσο προσεκτικές είναι οι γραφειοκρατίες για όσα αφορούν τον δικό τους χρόνο και πόσο αδιαφορούν για τον χρόνο των πολιτών που υποτίθεται εξυπηρετούν) αλλά ανοίγει μια χαραμάδα διαφθοράς. Κάποιος μπορεί να κάνει μια προμήθεια, να δημοσιεύσει την απόφαση μετά την εκτέλεσή της και διά των τετελεσμένων να ακυρωθεί ουσιαστικά ο έλεγχος.
Είναι σίγουρο ότι η πρόθεση του υπουργείου δεν είναι η διευκόλυνση της διαφθοράς, αλλά η γραφειοκρατία έχει την εκπληκτική ικανότητα να εκμεταλλεύεται κάθε χαραμάδα του νόμου για να δημιουργεί ποτάμια διαφθοράς. Η παραπάνω αλλαγή σε συνδυασμό με τη διάταξη που σε περίπτωση λάθους ή «λάθους» κάνει το πρωτότυπο έγγραφο ισχυρότερο του αναρτηθέντος στο Διαδίκτυο μπορεί να δημιουργήσει κακό προηγούμενο σε βάρος του Δημοσίου. Κάποιος, για παράδειγμα, μπορεί να «ξεχάσει» στη δημοσιευμένη απόφαση ένα μηδενικό δαπάνης και τελικώς να ισχύσει η απόφαση που έχει στο συρτάρι του.
Ολα τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι δεν υπάρχει περιθώριο βελτίωσης της «Διαύγειας». Γι’ αυτό, όμως, χρειάζεται πολλή συζήτηση. Ετσι ώστε να μην καταλήξει ακύρωσή της.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 8.10.2013