Κάποτε η «Ενωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατικών» (πιο σωστό είναι να μπουν εισαγωγικά σε κάθε λέξη), ΕΣΣΔ, ήταν το καυτό θέμα συζήτησης. Οχι μεταξύ δεξιών και αριστερών, αλλά πρωτίστως μεταξύ των τελευταίων. Το 1968, το παράνομο τότε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος διασπάστηκε σε «ΚΚΕ εσωτερικού» –που ήταν τα στελέχη που παρέμειναν στην Ελλάδα–, κάτι που υπονοούσε ότι το ΚΚΕ που είχε απευθείας αναφορά στη Μόσχα ήταν το «ΚΚΕ εξωτερικού».
Αφορμή της διάσπασης ήταν η «ανθρωπιστική επέμβαση» των Σοβιετικών στην Τσεχοσλοβακία. Εκεί, ένας κομμουνιστής ηγέτης προσπάθησε να φτιάξει τον «τρίτο δρόμο προς τον κομμουνισμό», χωρίς λογοκρισία, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κ.λπ. Ηταν το αποκαλούμενο πείραμα του «κομμουνισμού με ανθρώπινο πρόσωπο».
«Ανθρώπινο πρόσωπο σε έναν κόσμο όπου κυριαρχούσαν οι απάνθρωποι καπιταλιστές, που εκτός όλων των άλλων ήταν και ιμπεριαλιστές;». «Ποτέ!», βροντοφώναξαν τα πολιτμπιρό των άλλων κομμουνιστικών χωρών. Ετσι, τη νύχτα της 21ης Αυγούστου 1968, έστειλαν αμέτρητα τανκς για να καταστείλουν την «αντεπανάσταση». Το κατάφεραν.
Τότε, πολλοί κομμουνιστές (και στην Ελλάδα) είπαν «ώς εδώ». Είχαν καταπιεί και δικαιολογήσει τον σταλινικό τρόμο, τα εκατομμύρια ανθρώπων που είχαν πεθάνει στα γκουλάγκ, τη σφαγή όλων των μπολσεβίκων ηγετών του Οκτωβριανού πραξικοπήματος (1917), τις διαβόητες «δίκες της Μόσχας», την καταπίεση όλων των λαών της Ανατολικής Ευρώπης, την εκτεταμένη φτώχεια αυτών των χωρών, ακόμη και τα αυτοκίνητα Λάντα· για κάποιους πολύπλοκους και πολύ… θεωρητικούς λόγους ήταν καλύτερα από τα δυτικά. Εφτασαν, λοιπόν, στο «κάπου ώπα…», που λέει και ο κ. Κωστής Χατζηδάκης.
Ετσι ξεκίνησε μια μεγάλη συζήτηση στην Αριστερά, που μόνο στην Ελλάδα συνεχίστηκε και μετά το 1989, δηλαδή μετά την κατάρρευση των «σοσιαλιστικών» «δημοκρατιών». Το βασικό διακύβευμα ήταν, αν και πώς μπορεί «να αμυνθεί ο σοσιαλισμός σε εποχές καπιταλιστικής περικύκλωσης». Η ουσία της συζήτησης ήταν: Πόσα και ποια ανθρώπινα, πολιτικά, κοινωνικά δικαιώματα πρέπει να θυσιάσουν οι σημερινοί άνθρωποι για να ζήσουν οι αυριανοί στον κομμουνιστικό παράδεισο; Το ΚΚΕ, το ορθόδοξο και πάντα σταλινικό, δικαιολογεί τα πάντα, είτε γιατί οι ιμπεριαλιστές καραδοκούν και παραπληροφορούν, είτε γιατί οι εκτελεσμένοι ήταν «πράκτορες του εχθρού», είτε γιατί «τι να κάνουμε; Η πορεία προς τον κομμουνισμό χρειάζεται θυσίες» και προπαντός θύματα· οι «παράπλευρες απώλειες» δεν υπήρχαν ως όρος.
Σήμερα, 57 χρόνια μετά, η συζήτηση συνεχίζεται. Για άλλα κράτη και μεταξύ άλλων συζητητών, αλλά επαναλαμβάνεται.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 13.8.2025
