Το φθηνό χρήμα που μοίρασαν οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο είχε και άλλες δευτερογενείς επιπτώσεις στην αγορά, πέρα από το γεγονός ότι εκτίναξε σε δυσθεώρητα ύψη τα περιουσιακά στοιχεία και πρωτίστως την τιμή των μετοχών, όπως γράφαμε την Κυριακή (29.12.2024). Η κύρια επίπτωση ήταν η διεύρυνση των ανισοτήτων. «Σε ποιον ανήκουν οι μετοχές; Στους ανθρώπους που βρίσκονται στην κορυφή του πλούτου. Οχι μόνο το κορυφαίο 10%, αλλά το 1%, το ένα δέκατο του 1%. Και έτσι αυξάνονται ραγδαίως οι ανισότητες. Είχαμε διεύρυνση των ανισοτήτων από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, αλλά η ποσοτική χαλάρωση τάισε τις ανισότητες με στεροειδή», είπε ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτζ στο ντοκιμαντέρ «Η εποχή του εύκολου χρήματος» («The Age of Easy Money», PBS, 14.3.2023).
Οι ανισότητες όμως διευρύνθηκαν και με άλλους τρόπους. Τα σχεδόν μηδενικά επιτόκια της κεντρικής τράπεζας δημιούργησαν κίνητρο στις εταιρείες για δανεισμό και επαναγορά των μετοχών τους που ήταν διάσπαρτες στο χρηματιστήριο. Ετσι αυξήθηκε ακόμη περισσότερο η τιμή τους. Το 2019, το χρέος των επιχειρήσεων των ΗΠΑ άγγιξε τα δέκα τρισ. δολάρια, εκ των οποίων έξι τρισ. χρησιμοποιήθηκαν για επαναγορά μετοχών. Τα εταιρικά χρέη σήμερα είναι ένας επιπλέον συστημικός κίνδυνος!
«Δεν μπορώ να κατηγορήσω τις εταιρείες, γιατί τα χαμηλά επιτόκια δημιουργούν ισχυρά οικονομικά κίνητρα για να γίνει ακριβώς αυτό», είπε στο ίδιο ντοκιμαντέρ η πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Αρχής Εγγύησης Καταθέσεων των ΗΠΑ Σίλα Μπερ. «Είναι δύσκολο να δημιουργήσεις ένα νέο προϊόν, να βρεις μια νέα ιδέα για μια υπηρεσία, να φτιάξεις ένα εργοστάσιο, να προσλάβεις, να διευθύνεις τον οργανισμό. Είναι πολύ εύκολο να εκδώσεις εταιρικά ομόλογα, να επαναγοράσεις τις μετοχές σου και να πληρώσεις τους μετόχους σου. Αλλά δεν δημιουργεί αληθινό πλούτο».
Οι επιχειρήσεις χρησιμοποίησαν το φθηνό χρήμα για το μόνο πράγμα που τις απασχολεί, να αυξήσουν την τιμή των μετοχών τους, σημείωσε ο Ντιόν Ράμπουιν, συντάκτης της Wall Street Journal. Η άνοδος της μετοχής τις οδήγησε «να δώσουν στα εταιρικά στελέχη μεγάλα μπόνους και στη συνέχεια τα μεγάλα μπόνους έγιναν κίνητρο για να δημιουργηθούν περισσότερα χρέη για να επαναγοραστούν περισσότερες μετοχές. Είναι λοιπόν αυτός ο ατελείωτος κύκλος που έχει σχεδιαστεί για να αυξήσει την τιμή της μετοχής αντί να βελτιώσει τις εταιρείες».
Κερδισμένοι από αυτή την κυκλοφορία του χρήματος, που ωστόσο δεν παράγει πραγματικό πλούτο, δεν ήταν μόνον οι μέτοχοι και τα στελέχη επιχειρήσεων. Ηταν και ο χρηματοπιστωτικός τομέας.
Θα συνεχίσουμε…
