Οι καλοί λογαριασμοί κάνουν το καλό κοινωνικό κράτος. Οχι κατ’ ανάγκη οι μεγάλοι.
Ενας από τους τομείς που καρκινοβατούν στη χώρα είναι η άσκηση της κοινωνικής πολιτικής. Η συνηθέστερη εξήγηση γι’ αυτό το φαινόμενο είναι η αριστερή: για όλα φταίει η υποχρηματοδότηση.
Η αλήθεια είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει τις υψηλότερες κοινωνικές δαπάνες στον κόσμο, αλλά δεν βρίσκεται και χαμηλά. Δαπανά περίπου το 26% του ΑΕΠ, ποσοστό που βρίσκεται στον μέσο κοινοτικό όρο των «15». Το πρόβλημα όμως είναι πως δεν ξέρει που τις δαπανά. Ετσι ενώ μετά το 1996 οι κοινωνικές δαπάνες αυξήθηκαν ραγδαία η θετική τους επίπτωση ήταν μικρή. Στην Ε.Ε. των «15» οι κοινωνικές δαπάνες είναι 27% του ΑΕΠ και μειώνει το ποσοστό της φτώχειας κατά 8 ποσοστιαίες μονάδες, στην Ελλάδα με κοινωνικές δαπάνες 26% του ΑΕΠ η φτώχεια μειώνεται κατά δύο μόνο μονάδες.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο αυτό. Δεν ξέρουμε καν ποιοι ασκούν κοινωνική πολιτική. Διότι σ’ αυτόν τον τόπο όλοι οι υπουργοί δεν χρειάζεται να είναι αποτελεσματικοί. Πρέπει πρώτα απ’ όλα να δείχνουν ότι είναι κοινωνικά ευαίσθητοι.
Ετσι, πέρα από τους θεσμοθετημένους φορείς, κοινωνική πολιτική ασκούν το υπουργείο Μεταφορών με τα μειωμένα εισιτήρια στις συγκοινωνίες, το Πολιτισμού, του Τουρισμού με τον κοινωνικό τουρισμό, το Ανάπτυξης με τη ΔΕΗ, το Εξωτερικών με τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, το Εθνικής Αμυνας με τις μεταθέσεις ακόμη και το υπουργείο Παιδείας με τις μετεγγραφές των φοιτητών.
Το αποτέλεσμα είναι να διογκώνεται το κόστος της γραφειοκρατίας, να πνίγονται στη χαρτούρα οι δικαιούχοι, να γλιστρούν ανάμεσά τους διάφοροι επιτήδειοι και κανείς να μη μένει ευχαριστημένος.
Να μην παρεξηγηθούμε: Καλό και χρυσό είναι το κοινωνικό κράτος και πρέπει να υπάρχουν κοινωνικές δαπάνες. Απλώς πρέπει να είναι στοχευμένες. Οχι μόνο σε ό,τι αφορά τους λήπτες, αλλά και σε ό,τι αφορά τους δότες.
Για παράδειγμα: επειδή η χώρα έχει δημογραφικό πρόβλημα, αποφασίσαμε ότι πρέπει να ενισχύονται οι πολύτεκνοι. Αντί να τους δώσουμε ένα επίδομα που θα καλύπτει τις ανάγκες ανατροφής των επιπλέον παιδιών, τους τρέχουμε σε δέκα υπουργεία και σαράντα υπηρεσίες, για να παίρνουν ψίχουλα βοήθειας. Μαζεύουν και παραδίδουν χαρτιά, για να έχουν φθηνά εισιτήρια για αφορολόγητα αυτοκίνητα, για μετεγγραφή σε πανεπιστήμια για, για, για…
Το αποτέλεσμα είναι και αυτοί να χάνουν χρόνο από την ανατροφή των παιδιών τους, και να πληρώνουμε επιπλέον υπαλλήλους, για να διεκπεραιώσουν το χαρτομάνι, και η βοήθεια να είναι μονίμως λειψή, αλλά και να εμφιλοχωρούν στους λήπτες διάφοροι που δεν δικαιούνται τη βοήθεια. Ενα επίσης μεγάλο πρόβλημα είναι ότι έτσι δεν μπορούμε να αποτιμήσουμε τα αποτελέσματα της βοήθειας. Δεν ξέρουμε ποια μέτρα πραγματικά βοηθούν αυτούς που έχουν ανάγκη, για να τα ενισχύσουμε και πόσα πάνε στον βρόντο, για να τα περικόψουμε.
Το κοινωνικό κράτος είναι αναγκαίο. Για να μακροημερεύσει όμως πρέπει να είναι και πραγματικό. Να βοηθά εκείνους που το έχουν ανάγκη. Οχι τους υπουργούς για να δείχνουν ευαίσθητοι, ούτε τους γραφειοκράτες, για να διαιωνίζουν την παρουσία τους στο δημόσιο, ούτε διάφορα παράσιτα που το απομυζούν. Οι καλοί λογαριασμοί κάνουν το καλό κοινωνικό κράτος. Οχι κατ’ ανάγκη οι μεγάλοι.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 8.12.2007
