Τρεις διαφορές του σοσιαλιστικού ΠΑΣΟΚ με την κομμουνιστογενή Αριστερά από την οποία προήλθε ο ΣΥΡΙΖΑ.
Σοσιαλδημοκρατικοποιείται ο ΣΥΡΙΖΑ», επιμένει εν μέσω επικρίσεων ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας κ. Νίκος Μαραντζίδης και για να ενισχύσει την επιχειρηματολογία του ιστορεί την εμπειρία ΠΑΣΟΚ τη δεκαετία του 1980.
«Το ριζοσπαστικό αντι-ιμπεριαλιστικό ΠΑΣΟΚ εξελίχθηκε σταδιακά σε κυβερνητικό εθνικολαϊκιστικό κόμμα και στη συνέχεια σε σοσιαλδημοκρατικό, όχι από επιθυμία αλλά από ανάγκη επιβίωσης και προσαρμογής στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και στο σύγχρονο περιβάλλον. Το ΠΑΣΟΚ από αντιευρωπαϊκό κόμμα έγινε πρωταθλητής του ευρωπαϊσμού και υποστηρικτής της φιλελεύθερης δημοκρατίας (α λα ελληνικά). Το ίδιο θα συμβεί και με τον ΣΥΡΙΖΑ στο μέλλον, αργά ή γρήγορα…» («Εχθροί και φίλοι της φιλελεύθερης δημοκρατίας στη χώρα μας», «Κ» 6.5.2018).
Είναι αληθή όσα καταμαρτυρεί για το ΠΑΣΟΚ, αλλά σε ό,τι αφορά τον ΣΥΡΙΖΑ υπάρχουν κάποιες διαφορές που πιθανότατα θα αλλοιώσουν το τελικό αποτέλεσμα. Το πρώτο είναι η κινητήριος δύναμη της αλλαγής των δύο κομμάτων. Στο ΠΑΣΟΚ ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου αφού, όπως σωστά επισημαίνει ο κ. Μαραντζίδης, τη δεκαετία του ’80 «ήταν αρχηγικό κόμμα, δεν είχε καμία σχέση με την κουλτούρα εσωτερικής δημοκρατίας της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας ή του Ευρωκομμουνισμού. Ηταν “βοναπαρτικό” κόμμα». Μπορούμε να καταμαρτυρήσουμε όσα θέλουμε για τον επιφανή οικονομολόγο και ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, αλλά το εύρος της αντίληψής του απέχει έτη φωτός από τη συνισταμένη σκέψη των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ· ελπίζουμε ότι ο κ. Αλέξης Τσίπρας έμαθε την έννοια του «έτους φωτός» μετά την γκάφα του στη Βουλή, «θα ήθελα να σας ρωτήσω πόσο απέχει η 21η Ιουλίου από το σήμερα. Ημερολογιακά απέχει σχεδόν ένα μήνα, όμως στην ουσία, στην πραγματικότητα απέχει έτη φωτός» (26.8.2011).
Μην ξεχνάμε ότι σε άρθρο που δημοσιεύθηκε το 1987 στο αμερικανικό περιοδικό New Perspectives Quaterly (NPQ) ο Ανδρέας Παπανδρέου επισήμανε ότι ο Κέινς «ανέπτυξε τη θεωρία της “ενεργού ζήτησης” μέσα στα εθνικά σύνορα (…) Αν τονώσουμε την καταναλωτική δύναμη εδώ στην Ελλάδα δημιουργούμε θέσεις εργασίας στην Ιταλία και στη Γερμανία (…) Οι καταναλωτές μας αγοράζουν ιταλικά παπούτσια ή τα καλύτερα γερμανικά αυτοκίνητα και δημιουργούν πρόβλημα στο ελληνικό ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών. Σήμερα ένας οπαδός του Κέινς θα είχε οδηγήσει την Ελλάδα στην πτώχευση μέσα σε δύο χρόνια! (…) Η Ελλάδα έχει έναν υπερτροφικό δημόσιο τομέα που καταπνίγει την ιδιωτική επιχείρηση (…) Εάν η Ελλάδα δεν μπορεί να προσελκύσει ξένες επενδύσεις για να χρηματοδοτήσει τη συμμετοχή της στην τεχνολογική επανάσταση, τότε είναι καταδικασμένη να παραμείνει μια τουριστική χώρα. Οι νέοι μας θα μεταναστεύσουν και θα έχουμε έναν πληθυσμό γερόντων που θα φροντίζει τα ξενοδοχεία…». Αυτά πριν από 30 χρόνια και ουχί το 2018. Ασχέτως με όσα έκανε ο Ανδρέας Παπανδρέου για να κερδίζει τις εκλογές (κι αυτό είναι κοινό με τον σημερινό ΣΥΡΙΖΑ), τουλάχιστον έβλεπε τη μεγάλη εικόνα. Υπάρχει κάποιο αντίστοιχο κείμενο σήμερα που να μας εκπλήξει για την καινοτόμο προσέγγιση στα προβλήματα του 2018; Μίρλα και καταγγελίες μόνο χαρακτηρίζουν τις «ιδεολογικές» αναζητήσεις του ΣΥΡΙΖΑ.
Η δεύτερη μεγάλη διαφορά είναι ο χρόνος και η προηγούμενη εμπειρία. Σήμερα κρίνουμε αυστηρά το ΠΑΣΟΚ με βάση την εμπειρία που αποκτήσαμε και εξαιτίας καταστροφικών πτυχών της πολιτικής του. Ομως, το 1981 το ΠΑΣΟΚ, αλλά και η ελληνική κοινωνία την οποία εξέφρασε, δεν ήξεραν όσα γνωρίζουμε σήμερα. Το τείχος, μαζί με τις αυταπάτες για τη σχεδιασμένη οικονομία και κοινωνία, δεν είχε καταρρεύσει. Το κρατικοκεντρικό μοντέλο διαχείρισης ασθενούσε βαριά, αλλά ήταν κυρίαρχο σε ολόκληρη τη Δυτική Ευρώπη. Δεν υπήρχε εναλλακτικό μοντέλο. Οι επαναστάσεις Θάτσερ και Ρέιγκαν ήταν στα σπάργανα και τα πρώτα αποτελέσματά τους δεν ήταν ενθαρρυντικά.
Φυσικά το ΠΑΣΟΚ της πρώτης περιόδου διπλασίασε το χρέος. Το 1980 ήταν 28,6% του ΑΕΠ. Το 1985 το δημόσιο χρέος ανήλθε σε 54,7% του ΑΕΠ. Αλλά ταυτοχρόνως το 1980 η Ελλάδα είχε (μαζί με την Πορτογαλία) τις χαμηλότερες κοινωνικές δαπάνες στην Ευρώπη. Ηταν 9,8% του ΑΕΠ, έναντι 15,7% της Ιρλανδίας ή 22% της Γερμανίας, με μέσο όρο του ΟΟΣΑ το 16%. Ακόμη και στις ΗΠΑ ήταν 12,8%. Η χρηματοδότηση του κοινωνικού κράτους αναγκαστικά θα αύξανε το δημόσιο χρέος, αλλά η αύξηση δεν έπρεπε να γίνει έτσι και δεν έπρεπε να είναι τόσο μεγάλη.
Σήμερα, οι κοινωνικές δαπάνες της Ελλάδας είναι από τις υψηλότερες στον ΟΟΣΑ. Φτάνουν το 27%, έναντι 25% της Γερμανίας και 16% της Ιρλανδίας με μέσο όρο του ΟΟΣΑ το 21%. Επομένως, δεν τίθεται θέμα αύξησης των κοινωνικών δαπανών. Ενα κόμμα που βρίσκεται στην πορεία σοσιαλδημοκρατικοποίησης όφειλε να μάθει από τα εγκληματικά λάθη του ΠΑΣΟΚ εκείνης της περιόδου, να βελτιστοποιήσει τη διαχείριση αυτών των κονδυλίων αντί να μεμψιμοιρεί για το αδύνατον, δηλαδή την αύξησή τους. Οπως επίσης έπρεπε να είχε μάθει από την έμπρακτη αυτοκριτική του ΠΑΣΟΚ για τις προηγούμενες πολιτικές του: έκανε κομματικούς διορισμούς τη δεκαετία του ’80, αλλά το 1994 θεσμοθέτησε το ΑΣΕΠ· έκανε το εξάμβλωμα του νόμου-πλαισίου για τα ΑΕΙ το 1982, αλλά έκανε και τον νόμο Διαμαντοπούλου το 2011.
Επομένως, αν κρίνουμε αυστηρά το ΠΑΣΟΚ των ’80s, που δεν γνώριζε όσα ξέρουμε σήμερα, πώς πρέπει να κρίνουμε τον ΣΥΡΙΖΑ που όφειλε να γνωρίζει Ιστορία; Καλώς ή κακώς, τα κόμματα δεν κρίνονται από την πορεία που έχουν διανύσει στον χρόνο, αλλά από το κατά πόσον ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες της χώρας. Φυσικά, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αλλάξει, όπως υποστηρίζει ο κ. Μαραντζίδης. Δεν ξέρουμε πόσο έχει σοσιαλδημοκρατικοποιηθεί, αλλά όπως είπε πάλι ο ίδιος, «η Σοσιαλδημοκρατία είναι πλέον παρωχημένη. Απηχεί άλλον αιώνα και άλλες συνθήκες ζωής και εργασίας…» (6.5.2018).
Είναι αληθές ότι η Αριστερά πρέπει να επαναπροσδιοριστεί με βάση τα προτάγματα των καιρών (όπως και όλες οι άλλες πολιτικές δυνάμεις), αλλά η ριζοσπαστική Αριστερά (αλλαγμένη ή μη) πρέπει να ξεκινήσει από τα βασικά. Να μάθει την αλφαβήτα της Δημοκρατίας και ότι τα δικαιώματα δεν είναι κάτι που τα επικαλούμαστε μόνο όταν τα χρειαζόμαστε. Εχουν πολύ δρόμο για να κατακτήσουν την έννοια της Δημοκρατίας, πόσο δε μάλλον της Σοσιαλδημοκρατίας.
Τέλος, υπάρχει και μία τρίτη ενδεικτική διαφορά του σοσιαλιστικού ΠΑΣΟΚ με την κομμουνιστογενή Αριστερά από την οποία προήλθε ο ΣΥΡΙΖΑ. Την εποχή που το πρώτο ψήφιζε για αρχηγό τον κ. Κώστα Σημίτη, στον Συνασπισμό δεν έκαναν τον Μιχάλη Παπαγιαννάκη ούτε υποψήφιο δήμαρχο…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 13.5.2018