Οι Φλωρεντινοί κατανόησαν ότι έχουν κάποια μοναδικά πράγματα που δεν απειλούνται από την παγκοσμιοποίηση.
Στα «μεσημεριανάδικα» της τηλεόρασης, αλλά και σε κάποιους διαδρόμους της Βουλής, κάποιοι βρήκαν μια καλή λύση για να ξεφύγει η χώρα από τα δεινά της κρίσης. Ισχυρίζονται ότι οι άλλοι λαοί πρέπει να πληρώσουν πνευματικά δικαιώματα για τα «φώτα που ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός προσέφερε στον κόσμο». Ακούγεται ανόητο· εδώ δεν μπορούν πλέον να μαζέψουν πνευματικά δικαιώματα ούτε οι δισκογραφικές εταιρείες για σύγχρονα πνευματικά έργα, θα ζητήσουμε εμείς να πληρωθούμε κάθε φορά που κάποιος απαγγέλλει «Ανδρα μοι έννεπε, μούσα, πολύτροπον…»;
Οι Φλωρεντινοί όμως κατά κάποιον τρόπο το έχουν κάνει. Διότι για ποιο λόγο θα πλήρωνε κάποιος 5,5 ευρώ για ένα καπουτσίνο, αν δεν βρισκόταν στην Πιάτσα Ντε λα Σινορία, απέναντι από το παλάτι των Μεδίκων; Στην αλμυρή τιμή περιλαμβάνονται και τα πνευματικά δικαιώματα για το υπέροχο αντίγραφο του Δαβίδ του Μιχαήλ Αγγελου που θαυμάζει κάποιος πίνοντας τον καφέ του στην πλατεία.
Ο τουρισμός είναι η βαριά βιομηχανία της Τοσκάνης. Οι μεγάλοι οίκοι μόδας ξεκίνησαν από τη Φλωρεντία, αλλά ως πολυεθνικές άφησαν μόνο τα κεντρικά γραφεία στην πόλη. Τα εργοστάσια βρίσκονται στις χώρες του φθηνού εργατικού δυναμικού και τα χρήματα, στις τράπεζες που έχουν τις καλύτερες αποδόσεις. Το μόνο κεφάλαιο που δεν μπορεί να μετακινηθεί είναι τα Παλάτσι των Μεδίκων, οι τεράστιες συλλογές έργων τέχνης και η αυθεντική κουζίνα της Τοσκάνης. Ολα αυτά μπορεί να τα απολαύσει κανείς σε σχετικά υψηλές τιμές, ίσως επειδή συμπεριλαμβάνουν και τα πνευματικά δικαιώματα για την Αναγέννηση, η οποία άνθησε εκεί. Δεν υπάρχει, δηλαδή, λόγος να πληρώσει κάποιος 40 ευρώ μια μεγάλη μπριζόλα, αν α) δεν είναι η αυθεντική «Μπιστέκα Φιορεντίνα», β) δεν βρισκόταν στην πόλη για να θαυμάσει τη μεγαλύτερη συλλογή αναγεννησιακής τέχνης με έργα του Λεονάρντο, του Μποτιστέλι, του Τισιάνο κ. ά. Η τελευταία απόγονος των Μεδίκων έκανε τη μεγαλύτερη δωρεά στην ιστορία. Τα έργα που η οικογένεια μάζεψε επί τέσσερις αιώνες και δεν είναι μόνο ζωγραφικής και γλυπτικής της Αναγέννησης. Χάρισε επίσης τις συλλογές με αμέτρητα ρωμαϊκά έργα τέχνης και μεσαιωνικά κειμήλια, την πρώτη ολοκληρωμένη χαρτογράφηση του κόσμου, μέχρι και συλλογή πρώιμων επιστημονικών εργαλείων που σήμερα απαρτίζουν το μουσείο Galileo.
Τα πνευματικά δικαιώματα γι’ αυτόν τον πλούτο δεν εισπράττονται μόνο από τα χιλιάδες εισιτήρια που κόβονται ή από τους οδηγούς που πουλιούνται στα μουσεία. Ολόκληρη η πόλη είναι φτιαγμένη για να πληρώνει κάποιος. Οχι με κάποιο κεντρικό σχεδιασμό, αλλά από μικρές ιδιωτικές επιχειρήσεις που με πολύ μεράκι προσφέρουν με το αζημίωτο τις υπηρεσίες τους. Από μαγαζιά που πουλούν τοπικά προϊόντα, μέχρι ζαχαροπλαστεία που συνεχίζουν τη φλωρεντινή τέχνη των γλυκισμάτων, μέχρι μικρά γουστόζικα ξενοδοχεία των 6 – 7 δωματίων που στεγάζονται σε έναν όροφο κάποιας παλιάς πολυκατοικίας. Είναι, δε, εκπληκτικό να βλέπει κανείς δεκάδες άτομα να περιμένουν υπομονετικά μπροστά σε «τρύπες» (2×4 τ. μ.) που προσφέρουν πανίνι (ψωμί) με αλλαντικά Τοσκάνης. Εκεί όπου η ποιότητα δεν είναι «τουριστική» οι επισκέπτες μπορεί να περιμένουν και μισή ώρα στην ουρά. Θα πληρώσουν δέκα ευρώ για ένα σάντουιτς με πεκορίνο και ένα μικρό ποτήρι κρασί από την περιοχή Κιάντι και θα το φάνε στον δρόμο χαζεύοντας βιτρίνες.
Οι Φλωρεντινοί κατανόησαν ότι έχουν κάποια μοναδικά πράγματα που δεν απειλούνται από την παγκοσμιοποίηση. Αντί να κλαυθμυρίζουν που χάθηκαν τόσες δουλειές ραπτικής, παγκοσμιοποίησαν ό, τι καλύτερο και πιο στέρεο είχαν. Εφτιαξαν χιλιάδες επιχειρήσεις γύρω από την ιστορία και τις παραδόσεις τους και πωλούν υπηρεσίες ενσωματώνοντας στις τιμές και τα πνευματικά δικαιώματα της Αναγέννησης. Δεν ξέρουμε πόσο έπληξε η κρίση την πόλη των Μεδίκων, αλλά ουδείς φαντάζεται να κλείσει τις πόρτες των Παλάτσι που στεγάζουν τα μεγάλα μουσεία. Κανείς δεν καπνίζει σε δημόσιους χώρους και δεν αφήνουν ώρα να μην εκμεταλλευτούν το χρυσωρυχείο των «πνευματικών δικαιωμάτων» που τους άφησε η ιστορία. Τα μαγαζιά είναι ανοιχτά μέχρι αργά το βράδυ, αλλά και τις Κυριακές. Το ωράριο είναι πλήρως απελευθερωμένο.
Σε ένα τραπέζι, ένας Αμερικανός καθηγητής από την Καλιφόρνια μιλούσε με ιδιαίτερο θαυμασμό για την Αρχαία Ελλάδα. Παρ’ όλα αυτά: «Θέλαμε να επισκεφθούμε φέτος την Αθήνα, αλλά με όλα αυτά που γίνονται… Καταλαβαίνετε…»
Καταλάβαμε: χάσαμε τα πνευματικά δικαιώματα που χρόνια τώρα ψάχνουν κάποιοι στα μεσημεριανάδικα…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 4.11.2010