Τα πολιτικά πράγματα αλλάζουν γρήγορα στην Ευρώπη και ο πολιτικός κύκλος δείχνει να επιταχύνεται τρομακτικά.
Kάποτε, έπειτα από κάθε εκλογική διαδικασία στην Εσπερία, οι τίτλοι των εφημερίδων ήταν εύκολη υπόθεση: «Κεντροδεξιά στροφή στην Ευρώπη», έγραφαν. Ή διαπίστωναν «Αριστερό χρώμα στη Γηραιά Ηπειρο». Μπορεί να υπήρχαν ευφάνταστες παραλλαγές, αλλά έβγαινε χοντρικά ένα πολιτικό μήνυμα. Σήμερα αυτό μοιάζει να έχει χαθεί. Εκεί που με αφορμή τη Σουηδία θα μιλούσαμε για κεντροδεξιά στροφή, έγιναν εκλογές στην Αυστρία με νίκη των σοσιαλιστών.
Είναι, λοιπόν, στραβός ο ευρωπαϊκός γιαλός ή εμείς στραβά τον ερμηνεύουμε;
Μάλλον το δεύτερο. Πέρα από την ερμηνεία για κεντροαριστερές ή κεντροδεξιές στροφές υπάρχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά στην πολιτική διαδικασία όλων των χωρών τα οποία πρέπει να προσέξουμε. Κατ’ αρχήν το εύρος του πολιτικού κύκλου. Οι πολίτες των ευρωπαϊκών χωρών αλλάζουν ευκολότερα πολιτικές προτιμήσεις από το παρελθόν. Μπορεί στη Σουηδία ο συνασπισμός της Κεντροαριστεράς να έχασε τις εκλογές μετά δέκα χρόνια, αλλά αυτό για τα σουηδικά δεδομένα είναι επιτάχυνση, αφού οι σοσιαλιστές κυριαρχούσαν επί δεκαετίες. Το ίδιο ισχύει και στην Αυστρία, όπου έπειτα από μακρά διακυβέρνηση των σοσιαλδημοκρατών, η κυβέρνηση πέρασε στην Κεντροδεξιά με τη βοήθεια της Ακροδεξιάς και τώρα οδεύει σ’ ένα μεγάλο συνασπισμό Λαϊκού Κόμματος σοσιαλδημοκρατών.
Τα πολιτικά πράγματα αλλάζουν γρήγορα στις χώρες της Εσπερίας και ο πολιτικός κύκλος δείχνει να επιταχύνεται τρομακτικά. Αυτή η επιτάχυνση εξηγείται πολλάκις με το σχήμα που προπαγανδίζει το ΚΚΕ ως «δύο κόμματα με μία πολιτική», με την απουσία δηλαδή ουσιαστικών διαφορών μεταξύ των δύο κυρίαρχων πολιτικών ρευμάτων που κυριαρχούσαν στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή. Πέρα από το αναληθές το πράγματος (υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ Κεντροδεξιάς και Κεντροαριστεράς σε πολλούς τομείς) αυτή η θεωρία δεν εξηγεί γιατί η «άλλη πολιτική», εκείνη της «γνήσιας επανάστασης», δεν συγκινεί ? τουλάχιστον όχι στον ίδιο βαθμό που συγκινεί η λαϊκιστική Ακροδεξιά στην Ευρώπη.
Η επιτάχυνση του πολιτικού κύκλου οφείλεται στο μέγεθος των προβλημάτων που έχουν πλέον οι κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν. Η Γηραιά Ηπειρος βρίσκεται στη δίνη της παγκοσμιοποίησης και δεν έχει την ευελιξία να ανταποκριθεί. Τα πάντα επιταχύνονται πλην της πολιτικής διαδικασίας. Η αδυναμία αυτή δεν απαντάται μόνο στη μετακίνηση των κεφαλαίων, δηλαδή την οικονομική παγκοσμιοποίηση. Υπάρχει επιτάχυνση του μεταναστευτικού ρεύματος όπως και των αλλαγών στην πληροφόρηση. Οι παλιές κρατικές δομές δεν μπορούν να ανταποκριθούν επαρκώς στις νέες αυτές προκλήσεις, με αποτέλεσμα την πολιτική ρευστότητα.
Βλέπουμε ταυτόχρονα ότι η λαϊκιστική Ακροδεξιά κερδίζει έδαφος σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Είναι αναμενόμενο: όσο πιο πολύπλοκη γίνεται η πραγματικότητα τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη για μια έστω απλοϊκή ανάγνωσή της. Ειδικά σε περιόδους ανασφάλειας, ο ακροαριστερός ή ακροδεξιός λαϊκισμός προσφέρει απλές λύσεις. Ενώ τα μεγάλα κόμματα εξουσίας πρέπει να αιτιολογήσουν τις προτάσεις τους (επειδή μετεκλογικά θα είναι υπόλογα για τη μη υλοποίησή τους) οι λαϊκιστές ονοματίζουν ένοχους για τη σημερινή κατάσταση: από τους μετανάστες (Ακροδεξιά), μέχρι τους κεφαλαιοκράτες (Αριστερά), μέχρι τους «γλιτσιάρηδες» των Αθηνών (Ψωμιάδης).
Αυτή η ενοχοποίηση μπορεί να μην προσφέρει λύσεις, αλλά υποδεικνύει ένα πεδίο πολιτικής εκτόνωσης. Ολο και μεγαλύτερες ομάδες πληθυσμού τιμωρούν αφενός το κάθε κυβερνών κόμμα, επιταχύνοντας τον πολιτικό κύκλο και αφετέρου «το σύστημα», ψηφίζοντας περιθωριακά σχήματα.
Μας στέλνουν κάποιο πολιτικό μήνυμα οι εκλογές στην Ευρώπη; Ηχηρό, αρκεί να το ακούσουμε. Δεν έχει να κάνει με την Κεντροαριστερά ή την Κεντροδεξιά, αλλά με ευρύτερα σχήματα που πρέπει πλέον να τα αποκρυπτογραφήσουμε…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 3.10.2006
