Η αυριανή μέρα δεν θα είναι ίδια. Ούτε για μας, ούτε για τους Κυπρίους, ούτε για τους Τούρκους. Είτε το θέλουμε, είτε όχι χθες έκλεισε ένα κεφάλαιο της νεώτερης ιστορίας μας.
Για πρώτη φορά στην Ελλάδα έγινε συζήτηση για ένα εθνικό θέμα. Δεν είναι υπερβολή, γι’ αυτό και το επαναλαμβάνουμε: για πρώτη φορά έγινε διάλογος. Επί της ουσίας. Κυρίως. Σοβαρή. Επί το πλείστον. Έλειψαν οι ύβρεις και οι χαρακτηρισμοί που συνόδευαν τις προηγούμενες συζητήσεις για τα εθνικά θέματα. Είτε αυτά τα εθνικά θέματα ήταν δικά μας, είτε των … Σέρβων. Φυσικά, δεν έλειψαν όλα τα επίθετα. Εκτοξεύτηκαν κάποια (π.χ. «ναιναίκοι», «χατζηαβάτες», και λοιπά γελοία) αλλά τα ουσιαστικά για πρώτη φορά στη μεταπολιτευτική μας περίοδο έπνιξαν τα επίθετα.
Είδαμε στην τηλεόραση Τούρκους. Διαπιστώσαμε ότι κάποιοι απ’ αυτούς κάνουν το φριχτό και συνάμα γελοίο σήμα με τα δάχτυλα που υποδηλώνει τον λύκο. Είδαμε αλλόφρονες να φωνάζουν «Η Κύπρος είναι τουρκική», αλλά είδαμε επίσης και Τούρκους να τους κράζουν. Διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν κι άλλοι Τούρκοι. Εκείνοι που θέλουν να συζητήσουν μαζί μας να βρούμε κάποιο κοινό έδαφος συνεργασίας, να υπερβούμε το παρελθόν για να προκόψουμε στο μέλλον. Είδαμε κι Έλληνες, που μπορεί να μην σταυρώνουν τα δάχτυλα στο σχήμα του λύκου, αλλά χρησιμοποιούν εξ αντανακλάσεως την ίδια επιχειρηματολογία με τον κ. Ραούφ Ντενκτάς. Διαπιστώσαμε ότι κι εδώ κι απέναντι υπάρχουν άνθρωποι, με μνήμες, ελπίδες, φόβους, στερεότυπα, τραύματα κι αγωνίες.
Για πρώτη φορά στην Ελλάδα ψελλίσαμε κάποια στοιχεία της νεώτερης ιστορίας που παρέμεναν ταμπού. Ακούστηκαν οι διώξεις των τουρκοκυπρίων την περίοδο 1963-1974, για τα γκέτο που είχαμε ονομάσει «θύλακες». Ξέραμε μέχρι σήμερα ότι στην Κυπριακό εμείς κάναμε μόνο «λάθη» και η Τουρκία μόνο «εγκλήματα». Διαπιστώσαμε όμως ότι μερικά λάθη είναι χειρότερα από εγκλήματα κατά πως θα έλεγε και ο γάλλος πολιτικός Ταλεϊράνδος. Είδαμε ότι η ιστορία δεν είναι «μαύρο-άσπρο» αλλά υπάρχουν διαβαθμίσεις.
Ξεκαθαρίσαμε κάποια πράγματα. Είδαμε ότι δεν είμαστε μόνοι στον κόσμο. Μπορούμε να ελεεινολογούμε τους πάντες, αλλά μαθαίνουμε ότι τους χρειαζόμαστε όλους. Είδαμε επίσης ότι η διγλωσσία δεν βοηθά. Την δεκαετία του ’50 μιλούσαμε για ανεξαρτησία της Κύπρου και εννοούσαμε Ένωση με την Ελλάδα. Μετά την δεκαετία του ’70 ζητούσαμε Ομοσπονδία, αλλά εννοούσαμε την ανεξαρτησία που υπήρχε πριν την εισβολή της Τουρκίας. Ας ελπίσουμε ότι σε λίγα χρόνια δεν θα ζητάμε συνομοσπονδία, εννοώντας ομοσπονδία τύπου Ανάν.
Καταλάβαμε ότι η προσέγγιση Ελλάδος – Τουρκίας πρέπει να συνεχίσει παρά τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος, είτε μιλάμε για αριθμητικά αποτελέσματα, είτε για πραγματικά. Ξεκαθαρίσαμε ότι η Ελλάς δεν θα γίνει πάλι το μαντρόσκυλο της Ε.Ε. απέναντι στην Τουρκία για να κρύβονται όλοι πίσω μας. Ξέρουμε πως μια δημοκρατική κι ευρωπαϊκή Τουρκία θα είναι μια ειρηνική χώρα κι εμείς πρέπει να την βοηθήσουμε να βαδίσει στο δρόμο του εξευρωπαϊσμού της.
Όπως και να έχει το πράγμα η αυριανή μέρα δεν θα είναι ίδια. Ούτε για μας, ούτε για τους Κυπρίους, ούτε για τους Τούρκους. Είτε το θέλουμε, είτε όχι χθες έκλεισε ένα κεφάλαιο της νεώτερης ιστορίας μας. Οι Κύπριοι αποφάσισαν για το μέλλον τους κι εμείς πρέπει να συζητήσουμε πλέον πολύ σοβαρά για το δικό μας. Χωρίς κραυγές, και χωρίς μεγαλοστομίες. Με προσοχή και σύνεση. Με λόγο και γνώση. Το μέλλον δεν μπορεί να περιμένει…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 25.4.2004