Συνηθίσαμε να μιλάμε για το Κυπριακό σαν να μην υπήρχε Κύπρος πριν το 1974. Υπήρχε και είχε πολλές ομοιότητες με την σημερινή κατάσταση…
Μια απορία έχω. Όλοι αυτοί που περιφέρονται στα κανάλια και ισχυρίζονται ότι μεγάλωσαν με το Κυπριακό πρόβλημα, δεν έμαθάν τίποτε από αυτό; Αντε και δε έμαθαν. Το υπέροχο χρονικό του κ. Τίτου Αθανασιάδη «Χαμένες ευκαιρίες και λάθη δύο αιώνων» δεν το διαβάζουν; Μάλλον όχι, διότι θα έβλεπαν για παράδειγμα πως η Κυπριακή ηγεσία (υπό τον μέντορα του σημερινού προέδρου, Αρχιεπίσκοπο Μακάριο) κλώτσησε την ευκαιρία για λύση του Κυπριακού υπό το σχέδιο Ατσεσον: Γράφει λοιπόν ο κ. Αθανασιάδης: «Μια μεγάλη ευκαιρία για επίλυση του Κυπριακού και μάλιστα με την μορφή της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα δόθηκε τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1964, όταν ο τέως υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Ντιν Ατσεσον, παρουσίασε προς διαπραγμάτευση δύο σχέδια. (…) Ενώ όμως οι δύο πλευρές προσήγγιζαν, ο Μακάριος τίναξε στον αέρα όλη την προσπάθεια…» (Σ.Σ.: Κάτι πρέπει να μας θυμίζει αυτή η ιστορία…)
Υπάρχουν όμως και άλλες ομοιότητες με την σημερινή κατάσταση: «εκφράζω την βαθύτατην λύπην μου» του τηλεγάφησε έμπλεος οργής ο τότε έλλην πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου, «διότι άλλα συμφωνούμε και άλλα πράττετε». Ο κ. Φερχόγκεν ήταν πιο ωμός με το πνευματικό τέκνο του Μακάριου: «νοιώθω εξαπατημένος», είπε.
Υπάρχουν όμως κι άλλες αναλογίες. Τότε ο μεγάλος «φίλος» της Κύπρου δεν ήταν η Ρωσία, αλλά η προκάτοχή της ΕΣΣΔ. Γράφει πάλι ο κ. Αθανασιάδης: «Σε μία εβδομάδα η Λευκωσία επεφύλασσε νέα δυσάρεστη έκπληξη στον Eλληνα πρωθυπουργό. Tη 16η Aυγούστου ο Mακάριος απηύθυνε έκκληση στο Σοβιετικό ηγέτη Kρουτσόφ να συμπαρασταθεί στην Kύπρο, σε περίπτωση νέας επίθεσης της Tουρκίας. Tην επομένη ο Kρουτσόφ εδήλωνε: «Σε απάντηση προς την έκκληση της κυβερνήσεως της Kύπρου και προσωπικά του προέδρου Mακαρίου, η σοβιετική κυβέρνηση δηλώνει ότι, αν πραγματοποιηθεί ένοπλη εισβολή στο έδαφος της Kυπριακής Δημοκρατίας, η Σοβιετική Eνωση θα βοηθήσει τη Δημοκρατία της Kύπρου να υπερασπίσει την ελευθερία της και την ανεξαρτησία της από την εξωτερική εισβολή και είναι έτοιμη να προσέλθει αμέσως σε διαπραγματεύσεις». Eπρόκειτο για εντυπωσιακή κίνηση, που θα ακυρωνόταν όμως 6 μήνες αργότερα, όταν την 21η Iανουαρίου 1965, ο Σοβιετικός υπουργός Eξωτερικών, Γκρομίκο, εδήλωνε: «Eυνοούμε την ανεξαρτησία της Kύπρου με ομοσπονδιακή οργάνωση των δύο κοινοτήτων»! Tο σχέδιο Aτσεσον, που τορπίλισε η κυπριακή ηγεσία, ήταν σαφώς καλύτερο από τη σοβιετική πρόταση, που τασσόταν ουσιαστικά υπέρ της διχοτόμησης. Eνώ η αξιοπιστία της σοβιετικής στήριξης διαπιστώθηκε το 1974, όταν η Tουρκία εισέβαλε στην Kύπρο και η Mόσχα παρέμεινε αδιάφορη.»
Οι αναλογίες δεν τελειώνουν εδώ: δύο εβδομάδες μετά προτείνεται και αγγλικό σχέδιο ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα με αντάλλαγμα νατοϊκές βάσεις μέσα στις οποίες θα υπήρχαν Τούρκοι. Αντέδρασαν φυσικά η Λευκωσία, η Μόσχα, και οι Αδέσμευτοι. Πάει κι αυτό το σχέδιο. Τα στερεότυπα «έξω οι βάσεις του θανάτου», «ούτε ένας Τούρκος στρατιώτης στην Κύπρο», κέρδισαν.
Από τις ανατυπώσεις της εφημερίδας «Τα Νέα» εκείνης της εποχής βλέπουμε το πρωτοσέλιδο της 1ης Αυγούστου. Διαβάζουμε λοιπόν πως ο Τύπος της εποχής αναπαρήγε τα εθνικά μας στερεότυπα: «Διασταυρωμένα πυρά υπό μορφήν επιθετικών δηλώσεων, απειλητικής αρθρογραφίας και θεαματικών στρατιωτικών ασκήσεων συγκεντρώνονται από προχθές εναντίον της Ελλάδος. Αιτία της ανθελληνικής επιθέσεως, που διεξάγεται συντονισμένη (…) είναι η απόρριψη του φιλοτουρκικού σχεδίου Ατσεσον για τη “λύση” του Κυπριακού…»
Πέρασαν 40 χρόνια από τότε, αλλά η υφήλιος εξακολουθεί να χωρίζεται σε «φιλότουρκους» και «ανθέλληνες».
Υ.Γ.: Είναι χαρακτηριστική η φωτογραφία που δημοσιεύεται στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας «Τα Νέα» (1 Αυγούστου 1964). Ο Μακάριος έχοντας απορρίψει το σχέδιο Ατσεσον επιστρέφει στη Λευκωσία καταχειροκροτούμενος από οπαδούς του τότε «όχι». «Θριαμβευτική υποδοχή επεφύλαξε ο λαός της Λευκωσίας», γράφει η λεζάντα, «στον Πρόεδρο Μακάριο κατά την επιστροφή του από την Αθήνα. Ο Κυπριακός λαός απέδειξε ότι παραμένει ενωμένος γύρω από το πρόσωπο του Αρχιεπισκόπου στον αγώνα για την ανεξαρτησία της μαρτυρικής μεγαλονήσου». Πάσα ομοιότης με τα σημερινά δεν είναι καθόλου συμπτωματική…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 24.4.2004