Δεν μπορεί να υπάρξει μηδενικό κράτος για να έχουμε μηδενική διαφθορά των πολιτικών. Μπορεί όμως να υπάρξει μικρότερο κράτος για να έχουμε μικρότερη διαφθορά.
Στη συζήτηση που χρόνια τώρα κάνουμε για τη διαφθορά αναλωνόμαστε στην ηθική των πολιτικών. Επειδή όμως η ηθική δεν είναι ακριβής επιστήμη για να έχει μετρήσιμα μεγέθη, πέφτουμε διαρκώς από τα σύννεφα. Λόγω δογματικών αγκυλώσεων δεν ασχολούμαστε με τα αίτια που παράγουν διαφθορά, με αποτέλεσμα να λουζόμαστε διαρκώς τα αποτελέσματά τους.
Να συμφωνήσουμε σε κάτι, που θέλουμε διαρκώς να ξεχνάμε. Η Siemens μπήκε σε τόσο κόπο και τόσα έξοδα όχι επειδή ήταν φιλάνθρωπος εταιρεία, ούτε επειδή είχε στόχο να διαφθείρει τους πολιτικούς. Το έκανε για να κερδίσει διαγωνισμούς από το Δημόσιο. Το αίτιο της διαφθοράς λοιπόν είναι οι κρατικές προμήθειες. Οσο περισσότερες είναι τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η διαφθορά. Εξάλλου η ίδια εταιρεία είχε απλώσει τα πλοκάμια της παντού: στον ΟΤΕ, στον ΟΣΕ, στη δημόσια ασφάλεια κι αλλαχού.
Φυσικά δεν μπορεί να υπάρξει μηδενικό κράτος για να έχουμε μηδενική διαφθορά των πολιτικών. Μπορεί όμως να υπάρξει μικρότερο κράτος για να έχουμε μικρότερη διαφθορά. Οχι μόνο γιατί μειώνονται οι ευκαιρίες κλοπής δημόσιου χρήματος, αλλά γιατί και ο έλεγχος γίνεται ευχερέστερος. Είναι αλλιώς για τις ελεγκτικές αρχές όταν πρέπει να ψάξουν εκατό συμβάσεις από δέκα υπουργεία και διαφορετικό να έχουν χίλιες συμβάσεις από εκατό οργανισμούς και υπουργεία. Αν π.χ. ο ΟΤΕ και ο ΟΣΕ είχαν ιδιωτικοποιηθεί, σήμερα θα είχαμε σκάνδαλο Siemens μόνο σε ό,τι αφορά το σύστημα ασφάλειας των Ολυμπιακών Αγώνων. Δεν θα μιλούσαμε για μίζες εκατό εκατομμυρίων, αλλά δέκα εκατομμυρίων.
Αλλά ακόμη κι αν είχαν απλώς μετοχοποιηθεί, πάλι τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά. Είναι διαφορετικό πράγμα να έχουν το βάρος του ελέγχου μόνο οι αρχές και διαφορετικό να το μοιράζονται π.χ. με τους ιδιώτες μετόχους μιας δημόσιας επιχείρησης. Στην πρώτη περίπτωση μπορεί να διαφθαρούν και οι ελεγκτές, στη δεύτερη ο έλεγχος διαχέεται τόσο πολύ που η διαφθορά γίνεται ασύμφορη.
Κάποιοι (σκοπίμως;) θολώνουν τα νερά θέτοντας ένα ρητορικό ερώτημα: «εντάξει στο δημόσιο, αλλά στον ιδιωτικό τομέα υπάρχει διαφθορά;». Κατ’ αρχήν το ερώτημα καθαυτό μας επαναφέρει στην ηθικολογία περί διαφθοράς. Οσοι το κάνουν δεν βλέπουν τη διαφθορά ως μία ζημιογόνο για τους ίδιους δραστηριότητα, αλλά ως μια ηθική ασθένεια που πρέπει να καταπολεμήσουν.
Αυτή όμως είναι η λάθος προσέγγιση. Είναι άλλο η ιδιωτική ανηθικότητα και άλλο η δημόσια διαφθορά.
Με άλλα λόγια, αν κάποια στελέχη της Siemens χρηματίζονται για να επιλέξουν τον α’ προμηθευτή, αυτό είναι μεν ανήθικο για εμάς, αλλά είναι ζημιογόνο για τη Siemens και τους μετόχους της. Αν η Siemens χρηματίζει έναν υπουργό αυτό είναι ανήθικο για τη Siemens, αλλά είναι ζημιογόνο για εμάς. Ο χρηματισμός ενός υπουργού για να επιλεγεί η Siemens ως προμηθευτής του ΟΣΕ μάς αφορά όλους. Κι αυτό διότι το επιπλέον κόστος του χρηματισμού θα επιστρέψει στην τσέπη μας, διότι όλοι μας (έστω ακουσίως) είμαστε μέτοχοι του ΟΣΕ.
Συμπερασματικά λοιπόν, θα λέγαμε ότι είναι κακό να διαφθείρονται τα στελέχη ιδιωτικών εταιρειών, αλλά είναι ασύμφορο για μας να διαφθείρονται τα στελέχη του Δημοσίου. Στην πρώτη περίπτωση λυπούμαστε. Στη δεύτερη είμαστε αναγκασμένοι να πληρώσουμε.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 25.6.2008
