Που αρχίζει και που τελειώνει η δημοσιογραφική έρευνα στην ιδιωτική ζωή (έστω και στα ιδιωτικά αμαρτήματα) των επιφανών;
Ο Joseph P. Ellis είναι ένα από τα μεγάλα ονόματα της επιστήμης της νεότερης και σύγχρονης αμερικανικής ιστορίας. Καθηγητής, συγγραφέας έξι βιβλίων (για το τελευταίο μάλιστα πήρε και το βραβείο Πούλιτζερ) και πολυβραβευμένος ακαδημαϊκός. Σίγουρα γνωστός, αλλά όχι σταρ ή δημόσιο πρόσωπο. Πόσο τα ΜΜΕ μπορούν ή πρέπει να ασχοληθούν με την προσωπική του ζωή; Ένα ψέμα που είπε στους φοιτητές του κατά την διάρκεια μιας διάλεξης μπορεί να γίνει πρωτοσέλιδο θέμα στις εφημερίδες και να αμαυρωθεί η προσωπικότητά του; Αυτά τα ερωτήματα βασανίζουν τον δημοσιογραφικό κόσμο των ΗΠΑ. Στο επίκεντρό τους ο ιδιοφυής, όσο και ιδιόρρυθμος καθηγητής που απεκάλυψε ότι ο δεύτερος πρόεδρος των ΗΠΑ Thomas Jefferson είχε ερωτικές επαφές με μαύρες σκλάβες, κι έγραψε την καλύτερη ίσως ιστορία της μετά την επανάσταση του 1776 Αμερικής.
Ο καθηγητής παραδίδοντας κάποιο μάθημα για το Βιετνάμ, σε ανύποπτο χρόνο, είχε πει πως ήταν κι αυτός εκεί. «Είμαι ίσως ο μόνος καθηγητής με εμπειρία από πρώτο χέρι του μαθήματος που διδάσκω», είπε στους φοιτητές του. Η έγκυρη εφημερίδα «Boston Globe» (θυγατρική των New York Times) κάνοντας ένα πορτρέτο του Joseph P. Ellis – με αφορμή την βράβευση με Πούλιτζερ – επανέλαβε χωρίς να ελέγξει την αλήθεια των ισχυρισμών την πληροφορία πως ο καθηγητής ήταν μάχιμος στο Βιετνάμ. Κάποιος αναγνώστης όμως που γνώριζε την αλήθεια διαμαρτυρήθηκε στη σύνταξη της εφημερίδας. Η εφημερίδα έψαξε το παρελθόν του κι ανακάλυψε ότι η τριετής στρατιωτική θητεία του Ellis ήταν εξ ολοκλήρου στη στρατιωτική ακαδημία του West Point. Κάποιος από τους ρεπόρτερ της εφημερίδας επικοινώνησε μαζί του κι εκείνος επανέλαβε τους ψευδείς ισχυρισμούς ότι πολέμησε στο Βιετνάμ. Το ρεπορτάζ τυπώθηκε και ξέσπασε ο σάλος.
«Κανείς εργαζόμενος στα ΜΜΕ δεν μπορεί να είναι υπερήφανος με την πρόσφατη αποκάλυψη της Boston Globe ότι ο Joseph P. Ellis είναι ψεύτης», έγραψε σε ένα πολύ πικρό άρθρο ο συγγραφέας Jack Betty. «Ο Ellis … δεν είναι πολιτικός. Το πανεπιστήμιο που διδάσκει είναι ιδιωτικό … είναι σχεδόν “δημόσιο πρόσωπο”, στα όρια του δημοσιογραφικού ενδιαφέροντος.» Κατά το Betty μετά από αυτή την αποκάλυψη κανείς που έχει έστω την ελάχιστη δημόσια παρουσία δεν μπορεί να νιώθει ασφαλής. «Σύμφωνα με τα στάνταρτ της Globe, αν κάποιος πει ψέμα στον ιδιωτικό χώρο εργασίας του, αν τα επαναλάβει σε κάποιο ρεπόρτερ της εφημερίδας κι αν αναγνωριστεί για την δουλειά του (που δεν έχει σχέση με αυτά τα ηθικά πλημμελήματα), αρκεί για να αμαυρωθεί στην πρώτη σελίδα. Ο επίσης βραβευμένος με Πούλιτζερ συγγραφέας Norman Mailer διαλαλούσε μια ζωή πως ήταν μεγάλος εραστής. Τι θα κάνει στην περίπτωσή του η Globe; θα αρχίσει τις συνεντεύξεις των ερωμένων του για να αποκαλύψει πόσο αληθής ήταν η ερωτική υπερδιέγερση του συγγραφέα;».
Για τον πολιτικό συντάκτη της επιθεώρησης Atlantic Monthly η δημοσιογραφική έρευνα στην ιδιωτική ζωή (έστω και στα ιδιωτικά αμαρτήματα) πρέπει να έχει όρια: «Αν η Globe ανακάλυπτε ότι ο Joseph P. Ellis παραποίησε την αλήθεια στο βραβευμένο με Πούλιτζερ βιβλίο του αυτό θα ήταν επαρκές για να γίνει έρευνα στα παραμύθια που είπε όταν δούλευε. Όλοι όμως οι ιστορικοί που ρωτήθηκαν απάντησαν ότι η δουλειά του ήταν πέρα από κάθε υποψία.» Κατά την άποψη του Jack Betty o ιστορικός έπρεπε να προειδοποιηθεί: «ξέρουμε ότι δεν ήσουν στο Βιετνάμ κι αν συνεχίζεις να λες ψέματα θα το αποκαλύψουμε.»
Σύμφωνα όμως με κάποιους άλλους οι εφημερίδες δεν είναι σχολεία ηθικής των δημόσιων προσώπων, απλώς δημοσιεύουν τις πληροφορίες που έχουν. Ο βοηθός διευθυντής σύνταξης της Boston Globe, Walter B. Robinson δεν νιώθει ιδιαίτερα ευτυχής που αποκάλυψε την πληροφορία. «Δεν υπάρχουν παράσημα για τέτοιου είδους ρεπορτάζ» δήλωσε στην εφημερίδα New York Times. «Είναι τραγωδία», αλλά «δεν είχα άλλη επιλογή από το να δημοσιεύσω το θέμα. Η εξαπάτηση των σπουδαστών του ήταν μεγαλύτερο παράπτωμα από την εξαπάτηση του ρεπόρτερ της εφημερίδας».
Αντίθετα ο Jack Betty δεν βρίσκει κανένα ηθικό κίνητρο στην αποκάλυψη της Boston Globe και βγάζει πικρόχολα συμπεράσματα για το μέλλον του Τύπου: «Οι αναλυτές της βιομηχανίας των ΜΜΕ προσφέρουν διάφορες εξηγήσεις για την μεγάλη περιφρόνηση που δείχνει το κοινό προς τον Τύπο. Η δική μου υπόθεση λέει ότι οι πολίτες δυσπιστούν απέναντι στην ανεξέλεγκτη εξουσία, αυτή που η Globe εξαπέλυσε κατά του Joseph P. Ellis. Είναι εξουσία που ασκείται χωρίς υπευθυνότητα, χωρίς σκέψη για τα αποτελέσματα που μπορεί να έχει κι εξαπολύεται για να μειώνει τη ζωή των ανθρώπων στις πιο ντροπιαστικές στιγμές της. Οι απολογητές των media μπορεί να πουν: δουλεύουμε για την ελευθερία του Λόγου, ενεργούμε προς όφελος του κοινού. Αλλά οι επιχειρήσεις των ΜΜΕ δουλεύουν για τον εαυτό τους. Έχουν ως προτεραιότητα το κέρδος. Το επιχειρηματικό συμφέρον καθοδηγεί στην αποκάλυψη πληροφοριών σαν αυτές του Ellis. Τα ΜΜΕ είναι ο μόνος επιχειρηματικός κλάδος που η ανταγωνιστικότητά τους προστατεύεται από το Σύνταγμα. Εμείς οι πολίτες έχουμε δικαίωμα στην Ελευθερία του Λόγου, τα ΜΜΕ έχουν προνόμια Ελευθερίας του Λόγου. Εμείς έχουμε λόγο, αυτά εξουσία. Τα media προστατεύονται συνταγματικά από τις καταχρήσεις της κρατικής εξουσίας, αλλά καθώς καθοδηγούνται από την λαχτάρα τους για κέρδη και κατασκοπεύουν τους απλούς πολίτες, οι τελευταίοι χρειάζονται προστασία από τα media.»
Δημοσιεύτηκε στο ένθετο New Millennium της εφημερίδας «Tύπος της Kυριακής» στις 12.8.2001