Σήμερα νέες τεχνολογίες υποτάσσουν το internet στη γεωγραφία και συνεπώς στο νόμο.
Η «Διακήρυξη Ανεξαρτησίας του Διαδικτύου» που συνέταξε ο John Perry Barlow, μετρά ήδη πέντε χρόνια ζωής. Σ’ αυτή ο φιλελεύθερος στοχαστής του κυβερνοχώρου ήταν σχεδόν αναιδής: «Κυβερνήσεις της βιομηχανικής εποχής», έγραψε, «στο όνομα του μέλλοντος σας ζητάμε να μας αφήσετε στην ησυχία μας. Δεν είστε καλοδεχούμενοι στο χώρο μας. Δεν έχετε ηθικό δικαίωμα να μας κυβερνάτε, ούτε έχετε κάποια μέθοδο επιβολής που μπορούμε να φοβηθούμε. Ο κυβερνοχώρος είναι εκτός των συνόρων σας.» Για τον Economist, αυτό το κείμενο εκφράζει καλύτερα απ’ όλα τα ουτοπικά όνειρα που γεννήθηκαν στα πρώτα βήματα του internet. «Τότε πίστευαν όλοι ότι το διαδίκτυο θα βοηθούσε στην υπονόμευση των απολυταρχικών κυβερνήσεων, θα μείωνε τις δυνατότητες των κρατών να επιβάλουν φόρους, και θα παρέκαμπτε κάθε είδους τοπικής ρυθμιστικής παρέμβασης».
Τώρα όμως τα πράγματα άλλαξαν…
Η ιδέα του ελεύθερου κυβερνοχώρου γεννήθηκε όταν η αρχιτεκτονική του διαδικτύου ήταν πολύ απλούστερη. Σήμερα νέες τεχνολογίες υποτάσσουν το internet στη γεωγραφία και συνεπώς στο νόμο. Υπάρχει για παράδειγμα ένα πρόγραμμα που «βλέπει» από ποια χώρα μπαίνει κάποιος σε ένα δικτυακό τόπο. Αυτό αναπτύχθηκε για εμπορικούς σκοπούς, ώστε να υπάρχει καλύτερα στοχευμένη διαφήμιση. Το χρησιμοποιούν όμως κρατικές υπηρεσίες για να μπλοκάρουν την πρόσβαση από κάποιες χώρες. Τα συστήματα ηλεκτρονικής προστασίας που φτιάχτηκαν για να αποτρέπουν εισβολείς σε διάφορους δικτυακούς τόπους, χρησιμοποιούνται από την κινεζική κυβέρνηση αντίστροφα: απαγορεύουν την έξοδο των χρηστών από την χώρα! Το ίδιο κάνει και η Νότιος Κορέα για τα δικτυακά καζίνο. Στο Ιράν είναι παράνομο να χρησιμοποιούν τα παιδιά το internet και οι παροχείς πρέπει να ελέγχουν ώστε οι χρήστες να μην έχουν πρόσβαση σε «αντι-ιρανικό ή ανήθικο περιεχόμενο». «Η εξάπλωση του διαδικτύου δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη και την δύση των απολυταρχικών εξουσιών» είναι το μελαγχολικό συμπέρασμα του ιδρύματος Carnegie για την Παγκόσμια Ειρήνη.
Βέβαια, οι πεπειραμένοι χρήστες μπορούν να ξεπεράσουν όλους αυτούς τους περιορισμούς. Τα firewalls μπορούν να νικηθούν, οι υπολογιστές μπορούν να ξεγελαστούν για την τοποθεσία που βρίσκεται ο χρήστης, τα ηλεκτρονικά μηνύματα να κρυπτογραφηθούν κ.λ.π. «Κάποιοι αποφασισμένοι χρήστες μπορεί να μπουν σε όλο αυτό τον κόπο. Οι περισσότεροι όμως δεν ξέρουν καν πως αλλάζουν την πρώτη σελίδα στο πρόγραμμα πλοήγησης, πόσο μάλλον να πάρουν τέτοια μέτρα», λέει ο Economist, ο οποίος βρίσκει και μια θετική πλευρά στο όλο ζήτημα. «Είναι κρίμα που το διαδίκτυο δεν έγινε η απελευθερωτική δύναμη που κάποτε μας είχε υποσχεθεί», γράφει. «Αλλά η επιβολή τοπικών κανόνων μπορεί να είναι καλύτερη από τις εναλλακτικές λύσεις, οι οποίες είναι: καμιά ρύθμιση ή ένα παγκόσμιο πλαίσιο κανόνων. Η ολοκληρωτική έλλειψη ρύθμισης δίνει το ελεύθερο σε κάθε είδους κακοποιό και απατεώνα. Από την άλλη είναι τελείως ανεδαφικό το να περιμένουμε ότι όλες οι χώρες του κόσμου θα συμφωνήσουν σε ένα κοινό πλαίσιο κανόνων που θα είναι ο ελάχιστος κοινός παρονομαστής των τελείως διαφορετικών πολιτιστικών τους προτύπων…»
Δημοσιεύτηκε στο ένθετο New Millennium της εφημερίδας «Tύπος της Kυριακής» στις 19.8.2001
