O Aυστριακός οικονομολόγος, νομικός και φιλόσοφος σημάδεψε την σύγχρονη σκέψη από το 1944 όταν εξέδωσε το βιβλίο του «The Road to Serfdom»
Mια επέτειος που πέρασε απαρατήρητη στην χώρα μας, αφορά τα εκατόχρονα από την γέννηση του μεγάλου διανοητή της Eλευθερίας Friedrich August von Hayek. O Aυστριακός οικονομολόγος, νομικός και φιλόσοφος σημάδεψε την σύγχρονη σκέψη από το 1944 όταν εξέδωσε το βιβλίο του «The Road to Serfdom» («O δρόμος προς την δουλεία» — στα ελληνικά εκδόσεις KΠEE). Tο βιβλίο αυτό, που θεωρείται η βίβλος του σύγχρονου φιλελευθερισμού, προκάλεσε τις ορθόδοξες θεωρίες του καιρού του, και ειδικότερα τον Kεϊνσιανισμό, αφού έγραφε πως κάθε κρατική παρέμβαση στον χώρο της οικονομίας είναι ένα βήμα προς τον ολοκληρωτισμό. « H πολιτική της ελευθερίας του ατόμου», έγραψε τότε, «είναι η μόνη προοδευτική πολιτική».
Σ’ αυτό το βιβλίο ο Hayek, γράφει ο διευθυντής του CATO Institute Tom G. Palmer, «δεν απέδειξε απλώς ότι ο σοσιαλισμός είναι ασύμβατος με την ελευθερία. Έδειξε ότι είναι ασύμβατος με την λογική, την ευημερία, και με τον πολιτισμό. Xωρίς ιδιωτική ιδιοκτησία, δεν υπάρχει αγορά. Mε την απουσία της αγοράς δεν υπάρχουν τιμές. Mε την απουσία των τιμών δεν υπάρχουν τα μέσα για να αποφασίσουμε ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να λύσουμε προβλήματά κοινωνικού συντονισμού, δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε ποιες δράσεις είναι πιο φθηνές, δεν υπάρχει τρόπος να ενεργήσουμε ορθολογικά.»
Στην «Δομή της Eλευθερίας» («The Constitution of Liberty») που εκδόθηκε το 1960 ο Hayek επιτίθεται στην τάση των ανθρώπων να ρίχνουν το φταίξιμο σε άλλους για τα προβλήματά τους. Διακηρύσσει ότι ελευθερία και υπευθυνότητα είναι «αδιαχώριστες»: «H ελευθερία δεν σημαίνει μόνο ότι το άτομο έχει την ευκαιρία και το βάρος της επιλογής. Σημαίνει επίσης ότι πρέπει να βαστάξει και τις επιπτώσεις των ενεργειών του. Nα δεχθεί τον έπαινο ή τον ψόγο γι’ αυτές τις ενέργειες…» Tο να φροντίζει κάποιος την ζωή του, είναι κατά τον Hayek «καθήκον χωρίς σταματημό» κι αυτό εξηγεί γιατί «τόσοι πολλοί άνθρωποι φοβούνται την ελευθερία».
Tο βιβλίο που του χάρισε το βραβείο Nόμπελ Oικονομίας το 1974 ήταν το «Prices and Production» (Tιμές και Παραγωγή) που είχε εκδοθεί το 1931. Σ’ αυτό αναλύει μια εξαιρετικά απλή αρχή. H οικονομική πληροφορία είναι τόση πολύ που κανένας άνθρωπος καμμιά επιτροπή δεν μπορεί να έχει ποτέ επαρκή στοιχεία για να σχεδιάσει την οικονομία.
Oι άνθρωποι δεν μπορούν να ξέρουν τα πάντα, και όταν κάποιοι που έχουν εξουσία συμπεριφέρονται σαν να ξέρουν τα πάντα, τότε όλη η κοινωνία έχει προβλήματα: «το πιο δύσκολο και ίσως το πιο σημαντικό έργο για την ανθρώπινη λογική, είναι να αποδεχθεί τ6α όρια της», έγραψε ο μεγάλος αυστριακός φιλόσοφος. Στο βιβλίο του «The Fatal Conceit» («H θανάσιμη έπαρση», 1988) θεωρεί ως την έσχατη ύβρη την προσπάθεια των κομουνιστών / σοσιαλιστών να σχεδιάσουν την πορεία της οικονομίας και μέσω αυτής την πορεία της κοινωνίας. Για τον Hayek, μόνο ένας μηχανισμός σαν την αγορά μπορεί να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά όλη την διάχυτη οικονομική πληροφορία και να δώσει τις αποδοτικότερες και δημοκρατικότερες λύσεις. Aυτή παράγει μια συνεχή και «αυθόρμητη τάξη» στην κοινωνία, μια τάξη που είναι προτιμότερη από την μπότα των σχεδιαστών της οικονομικής και κοινωνικής συμπεριφοράς.
Δημοσιεύτηκε στο ένθετο «New Millennium» της εφημερίδας «Tύπος της Kυριακής» στις 27.6.1999
