Το μόνιμο άγχος των πολιτικών να διαχειριστούν το βραχυχρόνιο πολιτικό κόστος τους οδηγεί αφενός σε διόγκωση της κρίσης (βλέπε «Σινούκ») και κυρίως δεν τους επιτρέπει να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα στη ρίζα τους.
«Τα παθήματα γίνονται μαθήματα», κατά πώς λέει και μια παλιά παροιμία, επειδή άρρητα ισχύει μια παραδοχή: καταλαβαίνουμε σε βάθος το «πάθημα» και το μετατρέπουμε σε προηγούμενη εμπειρία. Το πρόβλημα στη χώρα όμως είναι άλλο. Αυτό που αποδεικνύει η πρόσφατη ιστορία του τόπου είναι πως κατανοούμε στραβά τα παθήματα και μονίμως δίνουμε λύσεις σε λάθος προβλήματα.
Μια ασφαλής μέθοδος για να γίνει το πάθημα, λάθος μάθημα είναι το τσουβάλιασμα κάθε (εξ ορισμού πολύπλοκης) κρίσης σε ένα και μόνο επίπεδο. Αυτό συμβαίνει κατ’ αρχήν διότι ο πολιτικός λόγος πλέον διακινείται μέσω των τηλεοπτικών παραθύρων -και ως γνωστόν η τηλεόραση απεχθάνεται την πολυπλοκότητα. Έτσι και στην πρόσφατη κρίση όλος ο γυάλινος κόσμος ασχολείται με τα ρολόγια των υπουργών παρά με το γεγονός ότι τα πτητικά μέσα της χώρας πέφτουν σαν μύγες.
Κατά δεύτερον το πολιτικό σύστημα στρέφεται όλο και περισσότερο στον «επικοινωνισμό». Αντιμετωπίζει τα παθήματα ως ασκήσεις διαχείρισης του πολιτικού κόστους και όχι ως συμπτώματα της βαθιάς και πολυεπίπεδης κρίσης στο σύστημα. Επαναπαύεται, δηλαδή, στην μετάθεση των προβλημάτων που επιτυγχάνεται με την επικοινωνιακή διαχείριση του προβλήματος και ξεχνά τα ριζικά μέτρα που λύνουν το πρόβλημα.
Έχοντας υπόψη τα παραπάνω μπορούμε να χωρίσουμε την κρίση που πρόσφατα ζήσαμε σε τρία επίπεδα. Το πρώτο αφορά τη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού, η οποία μάλλον ήταν ανύπαρκτη. Ελικόπτερα φεύγουν από τον Καρέα, χωρίς εντολή από το αρμόδιο όργανο του υπουργού Εθνικής Άμυνας. Πετούν χωρίς να έχει διευκρινιστεί αν είναι πολιτική ή στρατιωτική η πτήση -ή μάλλον ήταν και τα δύο. Τα παρακολουθούν όλοι (Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, Στρατός, Αεροπορία) και κατ’ ουσίαν ουδείς. Δεν γνωρίζει κανείς που και πότε θα προσγειωθούν (απ’ ότι μάθαμε αυτό εξαρτάται από τα κέφια των επιβατών τους), και φυσικά χάνονται χωρίς να το αντιληφθεί κανένας. «Αυτή είναι η Ελλάδα», όπως θα έλεγε και ο προκάτοχος του κ. Καραμανλή. Μια μεγάλη παρέα που συνεννοείται με τα κινητά και τα «μπινελίκια».
Αυτή η τραγική και μονίμως αλληλομετατιθέμενη ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού αρχίζει να γίνεται πολιτική κρίση, όταν η κυβέρνηση προσπαθεί να διαχειριστεί τα επέκεινα του απορυθμισμένου κρατικού μηχανισμού. Αυτό είναι το δεύτερο επίπεδο. Η κυβέρνηση -η οποία σημειωτέον ήταν όλη (μα όλη! Ακόμη και οι γενικοί γραμματείς των υπουργείων!) στην Θεσσαλονίκη- λειτουργεί το μεσημέρι του Σαββάτου όπως τα κοτόπουλα που έχουν διαπιστώσει ότι μπήκε αλεπού στο κοτέτσι. Ο τραγέλαφος τω αλληλοαναιρούμενων δηλώσεων του «ήξερα και δεν γνώριζα», «ενημέρωσα και δεν ενημερώθηκα» κ.λ.π. δημιούργησε ένα τρίτο επίπεδο κρίσης. Ένα θέμα που ξεκίνησε ως ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού, εξελίχθηκε υπό την πίεση των ΜΜΕ σε μίνι-πολιτική κρίση έγινε ηθικό πρόβλημα. Το ερώτημα των πολιτών πλέον είναι αν οι υπουργοί της κυβέρνησης και τα στελέχη του κρατικού μηχανισμού λένε την αλήθεια στους πολίτες. Κι αν δεν την λένε για ένα ατύχημα για το οποίο δεν είναι πλήρως υπεύθυνοι τι γίνεται με άλλα σοβαρότερα ζητήματα;
Ο «επικοινωνισμός» είναι κακός σύμβουλος. Το μόνιμο άγχος των πολιτικών να διαχειριστούν το βραχυχρόνιο πολιτικό κόστος τους οδηγεί αφενός σε διόγκωση της κρίσης (βλέπε «Σινούκ») και κυρίως δεν τους επιτρέπει να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα στη ρίζα τους. Το κακό όμως είναι ότι η πραγματικότητα πάντα εκδικείται. Αν δεν διορθωθούν οι δυσλειτουργίες που γενούν γεγονότα-παραγωγούς πολιτικού κόστους, η κυβέρνηση θα εγκλωβιστεί σε μια μόνιμη ίαση των συμπτωμάτων της κρίσης. Όσο καλά και να διαχειριστεί επικοινωνιακά μια κρίση, αν δεν ξεριζωθούν τα αίτια που δημιουργούν την κρίση η πραγματικότητα θα εκδικηθεί. Αν δεν μας πιστεύετε ρωτήστε και το ΠΑΣΟΚ…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 17.9.2004