«Αν όλα πάνε στραβά, ρίξε το φταίξιμο στον Τύπο», είχε συμβουλεύσει τον Μπιλ Κλίντον ο σύμβουλός του Τζορτζ Στεφανόπουλος, κι αυτό έχει καθολική ισχύ. Για ό,τι πάει στραβά στον κόσμο –από την άνοδο του λαϊκισμού μέχρι το φονικό στη Νέα Ζηλανδία– ρίχνουμε το φταίξιμο στο Διαδίκτυο. Και μέσα στην αναμπουμπούλα των αναθεμάτων βρίσκουν ευκαιρία οι οπαδοί της ρύθμισης των πάντων να απαιτήσουν τον «έλεγχο του Ιντερνετ, επιτέλους».
Η αλήθεια είναι πως το Διαδίκτυο απλοποιεί όλες τις λειτουργίες, δηλαδή τις διευκολύνει. Μέσω Διαδικτύου αγόρασε τα όπλα ο μακελάρης του Κράισττσερτς, ενώ στην Ελλάδα πρέπει να κατέβεις μέχρι την Ομόνοια για να αγοράσεις ένα ημιαυτόματο. Μέσω του δικτύου ανταλλαγής μηνυμάτων «8chan» δημοσιοποίησε το 16.000 λέξεων μανιφέστο του για τον «ισλαμικό κίνδυνο». Αλλά πάλι, με τυπωμένες μπροσούρες αιτιολογούσαν τις βομβιστικές τους επιθέσεις οι αναρχικοί του 19ου αιώνα, τις εφημερίδες χρησιμοποιούσαν οι δικοί μας τρομοκράτες για να δημοσιεύουν τις επίσης μακροσκελείς προκηρύξεις. Η δε «ρύθμιση της τυπογραφίας», δηλαδή οι λογοκριτικοί νόμοι, δεν κατάφερε πολλά. Ούτε το Τwitter κατάφερε κάτι, αν και κατέβασε τον λογαριασμό της ακροδεξιάς οργάνωσης Generation Identity, που δημοσιοποιεί συχνά fake news για «αντικατάσταση των λευκών» στις βρετανικές πόλεις. Τα ψεύδη της οργάνωσης ξεπρόβαλαν στην προκήρυξη του μακελάρη.
Το πρόβλημα δεν είναι το μέσο διά του οποίου διακινούνται οι ανοησίες, όπως δεν είναι και τα ταξίδια που έκανε στα Βαλκάνια και στην Ελλάδα ο Μπρέντον Τάραντ· εδώ προφανώς έμαθε για τον Νικηταρά τον Τουρκοφάγο. Είναι δε ατελέσφορο να πυροβολούμε τον αγγελιαφόρο αντί να δούμε κατάματα το πρόβλημα. Και το πρόβλημα είναι εκεί έξω, όχι στις πλατφόρμες που το αποκαλύπτουν. Είναι η ημιμάθεια της Ιστορίας και η χρήση της από κάποιους διαταραγμένους.
Αν δει κάποιος το μανιφέστο του μακελάρη, θα βρει ανάκατες μεσαιωνικές θεωρίες με σύγχρονες γελοιότητες, ψήγματα της νεοελληνικής ιστορίας με σύγχρονες θεωρίες συνωμοσίας. Βεβαίως αυτά έμαθε στο Διαδίκτυο, αλλά το ερώτημα είναι γιατί έμαθε αυτά και όχι τα λογικά; «Είναι ο αλγόριθμος, ηλίθιε», που λέει ο κ. Αλέξης Παπαχελάς; «Πριν από χρόνια», έγραψε στην «Καθημερινή» (24.2.2019), «παρατήρησα [πως] όταν αναζητούσα στο YouTube ένα βίντεο που είχε σχέση με το Αιγαίο ή κάποιο άλλο εθνικό ζήτημα, μου εμφανιζόταν μια λίστα στο πλάι με άλλα βίντεο που συνιστούσε “κάποιος” να δω. (…) Η συντριπτική πλειονότητα από τα προωθούμενα βίντεο ήταν εξόφθαλμες ακροδεξιές ή ακροαριστερές θεωρίες συνωμοσίας…».
Αν όμως κάποιος ψάξει τα βίντεο για την οικονομία, βλέπει το ακριβώς αντίστροφο. Το πρώτο βίντεο που προτείνει ο διαβόητος αλγόριθμος είναι η εκπληκτική δουλειά που έκανε ο ΣΚΑΪ, μια σειρά ντοκιμαντέρ, με τίτλο «Πώς φτάσαμε στο μνημόνιο» (20.2.2012). Αυτό δείχνει ότι οι εχθροί του λαϊκισμού στραβά αρμενίζουμε. Δεν υπάρχει κάποια έμφυτη ροπή προς τις θεωρίες συνωμοσίας, ούτε φταίει κάποιος αλγόριθμος για τη διόγκωσή τους. Απλώς τα θέματα έγιναν πολύ σύνθετα και οι ορθολογικές απαντήσεις απαιτούν πολλή δουλειά (και πολλά κεφάλαια) για να εκλαϊκευτούν και να διαχυθούν. Αυτή η δουλειά δεν γίνεται, κι όταν γίνεται είναι αποσπασματική. Ενα ντοκιμαντέρ εδώ, μια διάλεξη παραπέρα δεν δημιουργούν την κρίσιμη μάζα αντιστροφής της τάσης. Γι’ αυτό και οι απλοϊκές θεωρίες –φτηνές στην παραγωγή κι εξαιρετικά «κατανοητές»– θα κυριαρχούν. Υπάρχει-δεν υπάρχει το Διαδίκτυο. Ας μην ξεχνάμε ότι η ανοησία με τίτλο «Τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών» επί τυπογραφίας μεγαλούργησε.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 24.3.2019