Η ευκαιρία Novartis

Ας φανταστούμε κάποιον ανακριτή που ερευνά ένα σκάνδαλο, από τα πολλά που χρόνια τώρα ταλανίζουν τη χώρα. Καλεί κάποιον μάρτυρα και ρωτάει: «Τι γνωρίζετε, κ. Φούφουτε, για την υπόθεση;». Εκείνος απαντά ότι «ο κ. Τούτουτος μου είπε ότι “έσπρωξε” 500.000 στον Λοβέρδο». Τυπικώς ο ανακριτής δεν έχει το δικαίωμα να ρωτήσει «ποιον Λοβέρδο; Τον Γιάννη ή τον Ανδρέα;» ώστε να ανακαλύψει τελικώς ότι ο μάρτυρας εννοούσε τον Φίφη Λοβέρδο, ζαχαροπλάστη που κάνει τον καλύτερο μπακλαβά της Αθήνας.

Η παραπάνω αφήγηση είναι φανταστική και –σύμφωνοι!– υπερβάλλουμε στην ερμηνεία του άρθρου 86 του Συντάγματος, που λέει «αν στο πλαίσιο άλλης ανάκρισης, προανάκρισης, προκαταρκτικής εξέτασης ή διοικητικής εξέτασης προκύψουν στοιχεία, τα οποία σχετίζονται με τα πρόσωπα και τα αδικήματα της προηγούμενης παραγράφου (σ.σ.: όσων διατελούν ή διετέλεσαν μέλη της κυβέρνησης ή υφυπουργοί), αυτά διαβιβάζονται αμελλητί στη Βουλή από αυτόν που ενεργεί την ανάκριση, προανάκριση ή εξέταση». Αλλά αυτό το συνταγματικό «αμελλητί» μπορεί να λάβει πολλές ερμηνείες, από υπερβολικές μέχρι κακοπροαίρετες.

Δεν γνωρίζουμε αν και κατά πόσον υπήρξε «σκευωρία Novartis»· όσοι το πιστεύουν μάλλον υπερεκτιμούν τις δυνατότητες του τσούρμου που μας κυβερνούσε. Σίγουρα υπήρξε «ευκαιρία Novartis» και, γνωρίζοντας την ιστορία των εγχώριων πολιτικών αντιπαραθέσεων, είναι βέβαιο ότι η κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ την άδραξε.

Το θέμα μας, εν προκειμένω, είναι άλλο. Ασχέτως αν υπήρξε ή όχι σκευωρία, η πολιτική ζωή δεν αναστατώθηκε επειδή κάποιοι ανέφεραν το κοντό τους ή το μακρύ τους στην εισαγγελία, αλλά διότι το νομικό πλαίσιο οδήγησε προς αυτή την κατεύθυνση. Με άλλα λόγια, κάποιοι βρήκαν κι έκαναν. Βρήκαν έναν νόμο περί ευθύνης υπουργών, που θωρακίζει τους πολιτικούς έναντι δικαστικών ερευνών, αλλά τους αφήνει έκθετους στη συκοφαντία. Από τη στιγμή που μια δικογραφία πάει στη Βουλή, το απόρρητο της ανάκρισης –το οποίο, συν τοις άλλοις, προστατεύει τους αθώους από σκιές– πάει περίπατο. Μετά εξαρτάται από τη μετριοπάθεια ή τη σωφροσύνη των πολιτικών ανταγωνιστών, αν θα περιμένουν να δουν τι έχει συμβεί ή θα ανακοινώσουν ότι «πρόκειται περί του μεγαλύτερου σκανδάλου από συστάσεως του ελληνικού κράτους».

Ετσι όπως εξελίχθηκε η συζήτηση για την υπόθεση Novartis, αφήνει πίσω της ένα διπλό κακό. Πρώτον, πέθανε το νομικό πλαίσιο της προστασίας μαρτύρων. Δεν θα υπάρξει ποτέ «κουκουλοφόρος», για κανένα σκάνδαλο –πολιτικό, δικαστικό ή αμιγώς οικονομικό– στο μέλλον. Δεύτερον, ο ελέφαντας, ο νόμος περί ευθύνης υπουργών, παραμένει στο δωμάτιο και μας χαιρετάει.