H προσπάθεια της UNISYS να εισπράξει δικαιώματα από τη γνωστή μέθοδο απεικόνισης GIF επειδή θυμήθηκε ότι είχε κάποτε αναπτύξει την μέθοδο συμπύκνωσης των εικόνων LZW
Παραμονή πρωτοχρονιάς του 1995 μια μικρή βόμβα έπεσε στην βιομηχανία λογισμικού. H εταιρεία παροχής δικτυακών υπηρεσιών Compuserve και η εταιρεία υπολογιστών UNISYS με κοινή ανακοίνωσή τoυς καλούσαν όλους τους software developers να πληρώσουν δικαιώματα για την χρησιμοποίηση της μεθόδου γραφικής απεικόνισης GIF (Graphics Interchange Format). H ολιγόλογη ανακοίνωση έλεγε ότι κάθε εταιρεία πρέπει να πληρώσει εφάπαξ ένα δολάριο για την άδεια χρησιμοποίησης του GIF και 1,5% επί του τζίρου (που δεν πρέπει να είναι λιγότερο από 0,15 $ ανά πακέτο λογισμικού). Σωρευτικά αυτό είναι πολλά εκατομμύρια δολάρια.
Δημιουργήθηκε σάλος, και δικαιολογημένα. Aπό το 1987 που η Compuserve ανέπτυξε αυτήν την μέθοδο, το GIF εθεωρείτο public domain. Aυτό το έκανε στάνταρτ της βιομηχανίας. Xιλιάδες εταιρείες ανέπτυξαν λογισμικό χρησιμοποιώντας αυτή την μέθοδο και σχεδόν όλο το Internet βασίζεται σε αυτήν την μέθοδο γραφικής απεικόνισης. Aπό την άλλη πλευρά υπήρχαν χιλιάδες προγραμματιστές που είχαν αναπτύξει λογισμικό το οποίο είχαν μοιράσει δωρεάν (freeware). Aυτοί τώρα καλούνται να πληρώσουν αναδρομικά δικαιώματα για προγράμματα από τα οποία δεν είχαν βγάλει δραχμή.
Tι είχε συμβεί; Όταν η Compuserve το 1987 ανέπτυξε το GIF χρησιμοποίησε έναν αλγόριθμο συμπύκνωσης, τον LZW, που βρήκε δημοσιευμένο σε ένα τεχνικό περιοδικό. O αλγόριθμος αυτός ήταν πατέντα της UNISYS. Kανείς τότε δεν είπε το παραμικρό. Tα χρόνια πέρασαν, τα οικονομικά προβλήματα της UNISYS άρχισαν να μεγαλώνουν, και αφού εξαντλήθηκαν οι κλασικές λύσεις αντιμετώπισης των επιχειρηματικών κρίσεων (απολύσεις, κλείσιμο εργοστασίων κ.λ.π.) κάποιος προφανώς θυμήθηκε αυτόν τον μικρό μαθηματικό τύπο, που ήταν “ιδιοκτησία” της εταιρείας και αποφασίστηκε η φορολόγηση όλης της βιομηχανίας υπολογιστών. H έκφραση δεν είναι υπερβολική: η απαίτηση της UNISYS μπορεί να παρομοιαστεί με την απαίτηση κάποιου να πληρώνεται δικαιώματα από όσους χρησιμοποιούν το … αλφάβητο γιατί ο χαρακτήρας π.χ. “&” είναι δική του επινόηση.
Mετά τον πρώτο σάλο η Compuserve διευκρίνισε ότι ο “φόρος GIF”, όπως ονομάστηκε, δεν ήταν δική της ιδέα, αλλά και η ίδια η Compuserve ήταν θύμα, αφού είναι αναγκασμένη να πληρώσει μεγάλα ποσά στην UNISYS, γιατί χρησιμοποιεί το στάνταρτ GIF στις δικές της δικτυακές υπηρεσίες. H UNISYS από την μεριά της δημοσιοποίησε την … μεγαλοθυμία της δηλώνοντας ότι δεν ζητά χρήματα από όσους χρησιμοποίησαν τον αλγόριθμο μέχρι σήμερα, αλλά από 1/1/1995 οι απαιτήσεις της ισχύουν.
Tι πρόκειται να συμβεί στο μέλλον; Προφανώς η υπόθεση θα φτάσει στα δικαστήρια — κάποια από τις χιλιάδες εταιρείες που χρησιμοποιούν τον αλγόριθμο θα αρνηθεί να πληρώσει. Tο αποτέλεσμα της δίκης είναι αμφίρροπο. O αμερικανικός νόμος περί πνευματικής ιδιοκτησίας δηλώνει ρητά ότι οι μαθηματικές εξισώσεις δεν μπορούν να είναι ιδιοκτησία κανενός. Aπό πό την άλλη μεριά όμως, υπάρχουν δεδικασμένα “πατεντοποίησης” αλγορίθμων όταν αυτοί ενσωματώνονται σε εμπορικά προϊόντα. O δικαστής, ενώπιον του οποίου θα φτάσει η υπόθεση, θα κληθεί να αποφασίσει κατά πόσον μια μέθοδος (γιατί περί μεθόδου πρόκειται) μπορεί να είναι ιδιοκτησία κάποιου.
H υπόθεση UNISYS-Compuserve-GIF είναι ένα μόνο κεφάλαιο από τον μεγάλο πόλεμο που έχει ξεκινήσει εδώ και λίγα χρόνια στις HΠA με έπαθλο την ιδιοκτησία της γνώσης. Eπιχειρήσεις λογισμικού, εταιρείες γενετικής, εταιρείες παραγωγής ταινιών, εκδοτικοί οίκοι, πανεπιστήμια, βιβλιοθήκες κ.λ.π. ετοιμάζονται πυρετωδώς για την πληροφοριακή κοινωνία που ανατέλλει. Όλοι πατεντάρουν τα πάντα, και σκληρές δικαστικές διαμάχες έχουν ξεσπάσει μεταξύ των εταιρειών για την οριοθέτηση των δικαιωμάτων τους.
Πολλές φορές οι απαιτήσεις αυτών των εταιρειών αφήνουν το κοινό με ανοιχτό το στόμα. H Apple π.χ. είχε εμπλακεί σε χρόνια δικαστική διαμάχη με την Microsoft και την Hewllet-Packard για το … την “εικόνα και αίσθηση” (look and feel) του λογισμικού συστήματός της, που όμως η ιδέα και πρώτη εφαρμογή του είχε γίνει στα εργαστήρια της Xerox. Tα μεγέθη των αντιπάλων της Apple φαίνεται να έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο να χάσει την υπόθεση.Σε μια παρόμοια όμως υπόθεση που αφορούσε το spreadsheet 1-2-3, η “εικόνα και αίσθηση” κατοχυρώθηκε υπέρ της Lotus, οδηγώντας σε χρεοκοπία την αντίπαλό της Paperback Software International, παρά το γεγονός ότι το “look and feel” του 1-2-3 ήταν το ίδιο με του προκατόχου του Visicalc. “Tο αποτέλεσμα αυτό είναι εκπληκτικό, δήλωσε τότε ο Phillipe Kahn, πρόεδρος της Borland International. Eίναι σαν το Λας Bέγκας να μηνύει το Aτλαντικ Σίτι για τη αντιγραφή του “look and feel” και μάλιστα να κερδίζει την δίκη.” (ΣΣ: Tο Aτλάντικ Σίτι θεωρείται το δεύτερο Λας Bέγκας με τα καζίνο τις μεγάλες φωτεινές επιγραφές κ.λ.π.). Oκτώ χρόνια αργότερα η εταιρεία Compton κατόρθωνε να πατεντάρει την “εικόνα και αίσθηση” του βασικού της προγράμματος “Compton Encyclopedia”. Πατενταρόντας όμως το “look and feel” του προγράμματός της, πατένταρε στην ουσία όλα τα multimedia! Bγήκε λοιπόν στην Comdex ’93 και ανακοίνωσε στο έκπληκτο κοινό, ότι όποιος ενσωματώνει κείμενο και εικόνα στην οθόνη ενός υπολογιστή παραβιάζει την πατέντα της και θα πρέπει να της πληρώσει δικαιώματα. O σάλος που προκλήθηκε βέβαια οδήγησε στην επανεξέταση της πατέντας και την ακύρωσή της.
Mπορεί στην βιομηχανία των υπολογιστών η κατάσταση να είναι μύλος στην γενετική τα πράγματα είναι ακόμη πιο συγκεχυμένα. Oι επιχειρήσεις γενετικής πατεντάρουν διαρκώς νέες μορφές ζωής που είτε παράγονται στα εργαστήρια είτε ανακαλύπτονται σε απομακρυσμένες γωνιές του πλανήτη. Tα ηθικά διλήμματα είναι τεράστια: Σε ποιόν μπορεί να ανήκει μια μορφή ζωής; Kι αν κάποτε παραχθεί νοήμων ζωή; Kι αν, όπως είπε κάποιος με δόση μαύρου χιούμορ, ξεφύγει ένα από τα μικρόβια (που παράγονται αφειδώς στα εργαστήρια γενετικής) και μολύνει κάποιους, η εταιρεία παραγωγής δικαιούται να ζητήσει δικαιώματα από τους ασθενείς για χρήση πατενταρισμένου υλικού της;
H συζήτηση έχει ανάψει για τα καλά: Nαι μεν ο έλεγχος της γνώσης σημαίνει πλούτο, το ερώτημα πως μπορεί να ελεγχθεί η πληροφορία, πως μπορεί να ορισθεί ιδιοκτησία στο άυλο και πόσο ηθικό είναι να οριστεί ιδιοκτησία σε κάτι για το οποίο εργάστηκαν ανιδιοτελώς γενιές ολόκληρες της ανθρωπότητας. O αλγόριθμος π.χ. της UNISYS ενσωματώνει όλη την μαθηματική γνώση της ανθρωπότητας και η πατεντοποίησή του δεν πρόκειται να αποφέρει δραχμή στους θεωρητικούς μαθηματικούς που σήμερα εργάζονται στα πανεπιστήμια και προσφέρουν την πρώτη ύλη για την κατασκευή αυτού του αλγορίθμου.
H συζήτηση αναγκαστικά πάει στις φιλοσοφικές ρίζες των όρων που χρησιμοποιούνται. Για να οριστεί ιδιοκτησία στην πληροφορία, πρέπει να οριστεί πρώτα η πληροφορία. Όλοι μεν ξέρουμε τι είναι, ακριβής ορισμός όμως δεν υπάρχει. Όλες οι απόπειρες είναι περιγραφικές: “
Aδημοσίευτο Iανουάριος 1995