Η «πολιτική ευθύνη» είτε αποδίδεται ρητώς, είτε όχι, είτε την αποποιείται κάποιος είτε την αποδέχεται, υπάρχει. Καταλογίζεται δε στις εκλογές.
Mια περίεργη συζήτηση περί όνου σκιάς ξεκίνησε πρόσφατα στη χώρα. Αφορά την πολιτική ευθύνη των υπουργών όταν κάποια πράγματα στον τομέα ευθύνης των πάνε στραβά. Είτε εξαιτίας πράξεων των ιδίων ή των υφισταμένων τους (όπως στην περίπτωση του κ. Γιώργου Βουλγαράκη), είτε εξαιτίας παραλείψεων (όπως στην περίπτωση του κ. Αναστάση Παπαληγούρα).
Η συζήτηση τείνει να γίνει και πάλι σχοινοτενής ακριβώς επειδή δεν έχουν αποσαφηνιστεί οι όροι. Η αντιπολίτευση χρεώνει κάθε φορά την πολιτική ευθύνη για κάποια πράγματα στην κυβέρνηση και η κυβέρνηση την αποποιείται.
Τι είναι όμως ακριβώς η περιβόητη «πολιτική ευθύνη» για την οποία τόσος λόγος γίνεται; Βασικά τίποτε. Υπήρξε μια έξυπνη υπεκφυγή του Ανδρέα Παπανδρέου, την εποχή που στριμώχτηκε εξαιτίας του σκανδάλου Κοσκωτά, ένα ρητορικό σχήμα με το οποίο έδωσε τίτλους στις εφημερίδες δηλώνοντας το αυτονόητο. Oτι όταν υπάρχει ένα σκάνδαλο τέτοιου μεγέθους με ανάμειξη κυβερνητικών στελεχών, ο πρωθυπουργός έχει ευθύνη. Αν αποδειχθεί ότι ο ίδιος είναι ευθέως αναμεμιγμένος σε σκάνδαλο, ή σε απόπειρα συγκάλυψής του, υπάρχουν ποινικές ευθύνες. Αν αποδειχθεί το αντίθετο υπάρχει η ευθύνη της «κακής διακυβέρνησης. Τόσο απλά, τόσο λογικά, τόσο αυτονόητα…
Η «πολιτική ευθύνη», είτε αποδίδεται ρητώς είτε όχι είτε την αποποιείται κάποιος είτε την αποδέχεται, υπάρχει. Καταλογίζεται δε στις εκλογές. Οι πολίτες κρίνουν τα πεπραγμένα των πολιτικών και ψηφίζουν αναλόγως. Τόσο απλά…
Η συζήτηση περί «πολιτικής ευθύνης» θολώνει ακόμη περισσότερο διότι η αντιπολίτευση τη συνδέει με παραιτήσεις.
Oταν κάτι πάει στραβά στο Δημόσιο το ΠΑΣΟΚ ζητά πρωτίστως την ανάληψη της πολιτικής ευθύνης και αυτομάτως την παραίτηση του αρμόδιου υπουργού.
Το ζήτημα, όμως, εδώ είναι πως αν οι υπουργοί παραιτούνταν κάθε φορά που πάει κάτι στραβά στον δημόσιο τομέα, δεν θα προλάβαιναν να ορκίζονται. Θα έπρεπε να εφεύρουμε τον θεσμό των ωριαίων υπουργών.
Σε όλο τον κόσμο την ευθύνη για την καλή λειτουργία του δημόσιου τομέα την έχουν οι πολιτικοί.
Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, η πολιτική ευθύνη είναι υπαρκτή. Μπορεί να μην αναλαμβάνεται, αλλά επιμερίζεται. Πολλές φορές ανάμεσα σε υπουργούς της ίδιας κυβέρνησης, ή και τον ίδιο τον πρωθυπουργό και άλλες φορές ανάμεσα σε πολιτικούς διαφορετικών κομμάτων.
Για τη δυσλειτουργία του δημόσιου τομέα, επί παραδείγματι, ο ελληνικός λαός επιμερίζει τις πολιτικές ευθύνες και στα δύο κόμματα εξουσίας.
Μέχρι στιγμής μάλιστα, ρίχνει περισσότερες ευθύνες στο ΠΑΣΟΚ. Αυτό τουλάχιστον δείχνουν οι δημοσκοπήσεις.
Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι η απόδοση πολιτικών ευθυνών. Αυτές ούτως ή άλλως αποδίδονται. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Και σωρεύονται.
Μπορεί, για παράδειγμα, η κυβέρνηση να ισχυρίζεται ότι στην υπόθεση της απόδρασης δι’ ελικοπτέρου από τον Κορυδαλλό υπάρχουν μόνο υπηρεσιακές ευθύνες. Σίγουρα, αυτές είναι υπαρκτές και μεγάλες.
Από την άλλη όμως, άπαντες γνωρίζουν ότι οι δημόσιες υπηρεσίες δεν λειτουργούν σε πολιτικό κενό. Oποτε αποτυγχάνουν στη λειτουργία τους η κυβέρνηση χρεώνεται μέρος του κόστους. Oταν είναι νέα χρεώνεται ένα μικρό μέρος. Eχει περίοδο χάριτος.
Oσο περνάει ο καιρός, όλο και μεγαλύτερο.
Ακόμη κι αν δεν χρεωθούν το κόστος άμεσα κάποια πολιτικά στελέχη, αυτό δεν σημαίνει ότι αυτό εξαφανίζεται. Απλώς επικάθηται ως ίζημα στην κυβέρνηση συνολικά. Oταν οι γκάφες και παραλείψεις των κρατικών μηχανισμών γίνουν πάρα πολλές, το κλίμα για την κυβέρνηση αντιστρέφεται και στο τέλος χάνει τις εκλογές.
Για μια ακόμη φορά συζητάμε για ένα αδειανό πουκάμισο, για μιαν αδειανή περιεχομένου έννοια. Οι πολιτικές ευθύνες υπάρχουν, λειτουργούν και αποδίδονται. Oσοι δεν το πιστεύουν ας ρωτήσουν περί αυτού και τον κ. Σημίτη…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 8.6.2006
