Στην Ευρώπη των 25 το κράτος μεγαλώνει. Δεν μικραίνει όπως θέλουν οι θεωρίες περί του «καταραμένου νεοφιλελευθερισμού».
Ουδείς γνωρίζει τι ακριβώς είναι ο νεοφιλελευθερισμός. Ελάχιστοι, βέβαια, τον φαντάζονται με κέρατα και κόκκινα μάτια, αλλά στον δημόσιο διάλογο έχει πάρει τη θέση του Βελζεβούλ. Φταίει για όλα: για τους οικονομικούς κύκλους και για την ανεργία, για τοn πλούτο και για τη φτώχεια, για τον κακό καιρό (φαινόμενο θερμοκηπίου), ακόμη και για καρδιοπάθειες (σοβαρά: βγήκε μελέτη κάποιου επιστήμονα που «αποδείκνυε» τη στενή σχέση εργασίας και διάφορων ασθενειών). Γενικώς πάντως ο νεοφιλελευθερισμός είναι κάτι σαν το κισμέτ στις παραδοσιακές κοινωνίες της ανατολής: όλοι τον φοβούνται, αλλά ταυτόχρονα πιστεύουν ότι είναι και αναπόφευκτος.
Οπως οι θρήσκοι οποιασδήποτε περιόδου πιστεύουν ότι ζούμε στις πιο αμαρτωλές εποχές («Σόδομα και Γόμορα έχουμε καταντήσει»), έτσι και οι θρήσκοι του σοσιαλισμού πιστεύουν ότι ζούμε στις πιο νεοφιλελεύθερες εποχές. Ακόμη και όταν υπάρχει το μέγιστο της κρατικής παρέμβασης, πάλι καπιταλισμό έχουμε. Εχετε παρατηρήσει ότι το 1989 δεν γκρεμίστηκε το κομμουνιστικό ιδεώδες, αλλά ο κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός; Είναι δεδομένο: ό,τι αποτυγχάνει, καπιταλιστικό πρέπει να είναι. Εστω κρατικομονοπωλιακό.
Κατά τον ίδιο τρόπο, λοιπόν, τα τελευταία χρόνια όλες οι αδυναμίες της Ευρώπης φορτώνονται στη «νεοφιλελεύθερη στροφή» της. Γράφονται αναλύσεις επί αναλύσεων για τη συρρίκνωση του κράτους που φέρνει φτώχεια, για σοσιαλιστές που έγιναν νεοφιλελεύθεροι, για καπιταλιστές που πήραν τα κάστρα και άλλα φριχτά.
Αυτά είναι πλέον δόγμα. Θεωρούνται δεδομένα ακόμη και αν τα πραγματικά στοιχεία τα διαψεύδουν ή καλύτερα: ειδικά όταν τα πραγματικά στοιχεία τα διαψεύδουν.
Υποτίθεται ότι νεοφιλελευθερισμός σημαίνει λιγότεροι φόροι, λιγότερες δημόσιες δαπάνες και λιγότερο κράτος. Αυτό μας λένε όλοι ότι γίνεται τα τελευταία χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ενωση μετά τη φοβερή «επέλαση του νεοφιλελευθερισμού με σοσιαλδημοκρατικό ή δεξιό μανδύα».
Μόνο που τα στοιχεία της Eurostat άλλα δείχνουν. Στην Ευρώπη των 25 τα εθνικά κράτη έπαιρναν το 2000 το 45,8% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ) και το 2006 το 45,3%. Σχεδόν τα μισά λεφτά δηλαδή που κερδίζουν οι Ευρωπαίοι πάνε στο κράτος. Τα ίδια κράτη δαπανούσαν το 2000 το 45,5% του ΑΕΠ, ενώ το 2006 το 47% του ΑΕΠ. Δεν είχαμε δηλαδή μείωση του κράτους, αύξηση υπήρξε. Η κατά κεφαλήν κρατική δαπάνη ήταν 9.158 ευρώ το 2000, για να γίνει 11.592 ευρώ το 2006.
Κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί: «Και είναι πολλά αυτά;» Οχι! Για τον ιδανικό κόσμο που όλοι ονειρευόμαστε λίγα είναι. Στον πραγματικό, όμως, κόσμο δεν υπάρχει καμιά «επέλαση του νεοφιλελευθερισμού». Αντιθέτως υπάρχει μικρή, αλλά πραγματική διεύρυνση του κράτους.
Τότε, πώς αποτυγχάνει ο νεοφιλελευθερισμός; Είναι λογικό: όταν για το 100% της κρατικής παρέμβασης φταίει ο καπιταλισμός (έστω ο κρατικομονοπωλιακός) για το 47% δεν μπορεί παρά να φταίει ο νεοφιλελευθερισμός. Εστω ο ανύπαρκτος…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 11.4.2008