Υπάρχουν δύο οπτικές για την επέτειο των 200 χρόνων από την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης. Η πρώτη μπορεί να εστιαστεί σε όσα πετύχαμε. Δεν είναι λίγα. Οι κάτοικοι σε αυτό το κομμάτι της Βαλκανικής, που δεν είναι καν το πλουσιότερο, ξεσηκώθηκαν, ενάντια σε όλες τις πιθανότητες επιτυχίας του εγχειρήματος, και ξεκίνησαν το ξήλωμα μιας κραταιάς αυτοκρατορίας που ιστορούσε πάνω από μισή χιλιετία.
Είναι δε εντυπωσιακό, αλλά όχι δυσεξήγητο, το γεγονός ότι αγράμματοι άνθρωποι στοιχήθηκαν πίσω από τις πιο ριζοσπαστικές φιλελεύθερες απόψεις εκείνης της εποχής. Στις αρχές του 19ου αιώνα, τότε που η δουλεία ήταν θεσμός σε πολλές μεγάλες και μικρότερες χώρες, το ελληνικό Σύνταγμα ανέφερε ότι «εις την ελληνική επικράτειαν ούτε πωλείται, ούτε αγοράζεται άνθρωπος· αργυρώνητος δε παντός γένους και πάσης θρησκείας, άμα πατήσας το Ελληνικόν έδαφος, είναι ελεύθερος, και από τον δεσπότην αυτού ακαταζήτητος» (Σύνταγμα Αστρους, 1823). Η δουλεία δεν ήταν ποτέ συστατικό του νέου ελληνικού κράτους και να θυμίσουμε ότι στη Βρετανία καταργήθηκε δέκα χρόνια μετά, το 1833, στις ΗΠΑ μετά τον εμφύλιο του 1861-1865, στη δε Γαλλία καταργήθηκε από την Επανάσταση του 1789, επαναθεσπίστηκε από τον Ναπολέοντα για να καταργηθεί εντελώς στις αποικίες το 1905! Με άλλα λόγια δεν προσπαθήσαμε απλώς «να εξομοιωθώμεν με τους λοιπούς συναδέλφους μας Ευρωπαίους», όπως γράφει η ιστορική Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας του Ελληνικού Εθνους, αλλά με τους καλύτερους από αυτούς.
Εκτοτε, αυτό το όμορφο, αλλά άπορο κομμάτι της Βαλκανικής (το πρώτο ελληνικό κράτος δεν είχε ούτε μία πεδιάδα για καλλιέργειες!) υπερδιπλασιάστηκε. Μπήκε ως φτωχός, αλλά πάντως εταίρος, στο κλαμπ των ισχυρών της Δύσης, με τον βηματισμό που ο κ. Νίκος Αλιβιζάτος περιγράφει στον τίτλο του τελευταίου του βιβλίου «Δύο βήματα μπρος, ένα πίσω».
Οι απαισιόδοξοι κοιτούν μόνο το εν τρίτον αυτής της διαδικασίας, δηλαδή το ένα βήμα πίσω. Η Ελλάδα, 200 χρόνια μετά, δεν κατάφερε να «εξομοιωθεί με τους λοιπούς συναδέλφους μας Ευρωπαίους». Η χώρα έχει τεχνολογικά, οικονομικά ελλείμματα, όχι και τόσο κοινωνικά. Θεσπίστηκαν διατάξεις προστασίας πάσης φύσεως μειονοτήτων, ενώ σε άλλες χώρες της Γηραιάς Ηπείρου είναι ζητούμενο ή αμφισβητούνται. Οσοι θεωρούν «σιγά το πράγμα, εδώ έχουμε τόσα προβλήματα, με τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ θα ασχολούμαστε;», ας σκεφτούμε πόσο περίεργο ήταν για τον αγράμματο Ρουμελιώτη που πολεμούσε τους Οθωμανούς να έχει στο Σύνταγμά του το «ακαταζήτητον» ενός δούλου, από μια π.χ. ευρωπαϊκή αποικία.
Δεν ήταν όλα καλά και δεν είναι όλα ρόδινα για χώρα που φέτος γιορτάζει. Για τα επόμενα 200 χρόνια χρειάζονται και οι δύο αναγνώσεις. Ετσι θα επαναλάβουμε τα δύο βήματα μπρος και πιθανώς να αποφύγουμε το ένα βήμα πίσω…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 27.3.2021