O δρόμος προς την καταστροφή είναι στρωμένος με μικρά λάθη.
Oποιος διαβάζει Ιστορία εκπλήσσεται. Οχι μόνο για τις αναπάντεχες στροφές που έχει η ζωή και όχι μόνο γιατί αυτά που φαίνονταν αδύνατα έγιναν, τελικώς, πραγματικότητα. Εκπλήσσεται κυρίως από το πόσο κοντόφθαλμοι ήταν οι πρωταγωνιστές της Ιστορίας.
Πώς να μην εκπλαγεί κάποιος από τις επιπτώσεις που είχε π.χ. η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας; Κοιτώντας εκ των υστέρων βλέπουμε πως όλα όσα έκαναν εκείνοι που διαχειρίστηκαν τις τύχες των λαών ήταν λάθος. Αλλά, επίσης, λάθος ήταν και οι «λαϊκές απαιτήσεις» των διαφορετικών εθνοτήτων. Προσοχή: Δεν υπήρξε ένα μεγάλο λάθος. Υπήρξαν πολλά μικρά λάθη που οδήγησαν σε μια σφαγή, για την οποία όλοι (εντός και εκτός Γιουγκοσλαβίας) ήταν σίγουροι ότι δεν θα μπορούσε ποτέ να συμβεί.
Η μεγάλη αυτή τραγωδία χτίστηκε σιγά σιγά. Ηρθαν στην αρχή οι ανακοινώσεις των εθνικών ακαδημιών της πρώην Γιουγκοσλαβίας που καλλιέργησαν το αίσθημα της εθνικής ταπείνωσης κάθε ξεχωριστής εθνότητας. Μετά έγιναν κάποια επεισόδια στα γήπεδα που κανείς δεν έδωσε σημασία. Μετά οι Σέρβοι εξέλεξαν τον Μιλόσεβιτς και οι Κροάτες τον Τούντσμαν. Μετά έγιναν εθνικές διαδηλώσεις. Η Γερμανία και η Ευρώπη για δικούς τους λόγους αποφάσισαν απερίσκεπτα τη βεβιασμένη αναγνώριση των ξεχωριστών κρατών, στα σύνορα που αυθαίρετα είχε χαράξει (πάλι για τους δικούς του λόγους) ο Τίτο. Και μετά χύθηκε το πρώτο αίμα. Και όσο το αίμα χυνόταν τόσο ο φαύλος κύκλος γινόταν πιο αδιεξοδος. Οι διαφορετικές εθνότητες είχαν πλέον πραγματικούς λόγους να μισούνται. Και έχυναν περισσότερο αίμα. Μέχρι να φτάσουμε σε εγκλήματα σαν αυτά που δεν είχε δει η Ευρώπη μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Κοιτώντας κάποιος σήμερα αυτή την αλληλουχία των γεγονότων σίγουρα θα αναρωτιέται: «Μα δεν υπήρχε ένας άνθρωπος που να έχει ένα δράμι μυαλό για να μην οδηγηθεί αυτή η χώρα στην καταστροφή; Δεν προειδοποίησε κανείς; Πού ήταν οι διανοούμενοι; Γιατί οι πολιτικοί ήταν τόσο βραχυπρόθεσμοι στη στρατηγική τους και δεν απέτρεψαν το κακό;».
Η αλήθεια είναι πως υπήρξαν διανοούμενοι -λίγοι- που προειδοποίησαν. Υπήρξαν και βουλευτές στα εθνικά κοινοβούλια που κάτι είπαν. Στη θύελλα, όμως, των καιρών αγνοήθηκαν. ‘Η, χειρότερα, συκοφαντήθηκαν ως πράκτορες της εχθρικής εθνότητας. Και η Γιουγκοσλαβία έζησε την καταστροφή.
Είναι σίγουρο ότι έπειτα από χρόνια όποιος θα κοιτάζει την ελληνική Ιστορία θα έχει τις ίδιες απορίες. Θα αναρωτιέται γιατί χρεοκόπησε μια χώρα, ενώ είχε όλες τις δυνατότητες να σωθεί. Θα κοιτάζει την αλληλουχία των γεγονότων και θα ρωτά «γιατί δεν μίλησε κανείς;», «πώς είναι δυνατόν σε μια χώρα με τόσα ελλείμματα και την οποία δεν δάνειζε κανείς, όλοι να ζητούν περισσότερα;», «γιατί οι ευρωπαϊκές ελίτ υπήρξαν τόσο κοντόφθαλμες;». Θα διαβάζουν τις δηλώσεις των πρωταγωνιστών της καταστροφής και θα αναρωτιούνται «πώς μπορούσαν σε μια τόσο κρίσιμη συγκυρία να είναι τόσο μικρόνοες;». Θα βλέπουν τα βίντεο των συνδικαλιστών της ΓΕΝΟΠ να υψώνουν τα λάβαρα στο Σύνταγμα και θα λένε «μα δεν τους είπε κανείς ότι η χώρα χρεοκοπεί;».
Οταν γραφτεί η Ιστορία του σημερινού δράματος, τα παιδιά μας θα ρωτούν: τι έκανες εσύ για να αποτρέψεις την καταστροφή; Και τότε δεν θα ξέρουμε τι να τους πούμε. Ας έχουμε τουλάχιστον την ταπεινότητα να σκύψουμε το κεφάλι.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 29.5.2011