Όσο η Δημοκρατία πλαταίνει, τόσο γίνεται και πιο πολύπλοκη κι αυτό απομακρύνει τους πολίτες.
Αισιόδοξος εμφανίστηκε ο κ. Κώστας Σημίτης σχετικά με τα σύγχρονα προβλήματα της πολιτικής. Σε μια σημαντική ομιλία του που έκανε προ ημερών σε εκδήλωση του Ομίλου Προβληματισμού για τον Εκσυγχρονισμό της Κοινωνίας μας (ΟΠΕΚ) είπε ότι «η εμφανιζόμενη δυσλειτουργία είναι στην πραγματικότητα μια κρίση πολιτικής. Σχετίζεται με τις πολυσυλλεκτικές τακτικές των κομμάτων και την προσπάθειά τους να περιορίσουν την πολιτική δραστηριοποίηση των πολιτών σε ένα πλαίσιο που ελέγχουν. Προκαλείται επειδή ο τρόπος άσκησης πολιτικής και τα περιεχόμενα της πολιτικής δεν προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα, δεν ανταποκρίνονται στα αιτήματα και τις ανάγκες των πολιτών.»
Οι επισημάνσεις του τέως πρωθυπουργού είναι σωστές: και ο ξύλινος λόγος κυριαρχεί στην πολιτική και αδυναμία των πολιτικών υπάρχει για λύση των πραγματικών προβλημάτων και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης παίζουν διαβρωτικό ρόλο. Υπάρχει όμως ένα βαθύτερο πρόβλημα που παλιότερα ονομάσαμε «δημοκρατικό παράδοξο».
Η Δημοκρατία είνα ακριβό σπορ και δεν αναφερόμαστε στους μισθούς των βουλευτών. Θέλει μηχανισμούς αξιολόγησης και επαναξιολόγησης των αποφάσεων, γραφειοκρατία για επίτευξη κοινωνικών στόχων και οι διαδικασίες της είναι αργόσυρτες, έχουν δηλαδή και τεκμαρτό κόστος. Κυρίως, όμως, έχει πολυπλοκότητα.
Από τη φύση της, η δημοκρατική διαδικασία είναι πολύπλοκη. Από τη στιγμή που διευρύνεται ο αριθμός εκείνων οι οποίοι συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, προστίθεται πολυπλοκότητα στο σύστημα. Είναι διαφορετικό να αποφασίζει ο ελέω Θεού μονάρχης και διαφορετικά μια κυβέρνηση που λογοδοτεί στο Κοινοβούλιο και ελέγχεται από τη δικαστική εξουσία. Υπάρχει διαφορετικός βαθμός πολυπλοκότητας στη διακυβέρνηση των αρχών του περασμένου αιώνα και διαφορετική σήμερα που υπάρχουν ανεξάρτητες αρχές, πληθώρα Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, ομάδες πίεσης κ.λπ. Το «βάθεμα και το πλάτεμα της Δημοκρατίας» απαιτεί όλο και περισσότερους παίκτες στη διαδικασία, αλλά ?φευ? όλο και μεγαλύτερη πολυπλοκότητα. Εκεί, όμως, βρίσκεται η αχίλλειος πτέρνα της…
Οσο προστίθεται πολυπλοκότητα στο σύστημα, τόσο πιο ακατανόητο γίνεται, αλλά και δομικά πιο ασταθές. Ο μέσος πολίτης δεν μπορεί, για παράδειγμα, να κατανοήσει πώς μια ανεξάρτητη αρχή μπορεί να αντιταχθεί και να απαγορεύσει το «προφανές» (βλέπε υπόθεση αναγραφής θρησκεύματος στις ταυτότητες). Δεν μπορεί να κατανοήσει τις δαιδαλώδεις διαδικασίες για τη λήψη μιας απόφασης ή τις ισορροπίες που πρέπει να κρατηθούν, επειδή ακριβώς στη διαδικασία εμπλέκονται πολλοί ανεξάρτητοι συνομιλητές.
Δεν μπορεί να καταλάβει γιατί πρέπει να γίνουν πράγματα για τις μειονότητες ώστε να αποκτήσουν ίσες ευκαιρίες με τις πλειονότητες. Ετσι, οι πολίτες απλοποιούν την πολυπλοκότητα της Δημοκρατίας σε συνωμοσίες: των Εβραίων, της παγκοσμιοποίησης, των Αμερικανών, των Αγγλοσαξόνων (στην περίπτωση της Γαλλίας), της διαπλοκής κ.λπ. Εδώ, όμως, βρίσκει εύφορο έδαφος ο παντός τύπου απλοποιητικός λαϊκισμός. Κι εκεί βρίσκεται το «δημοκρατικό παράδοξο»: η διεύρυνση της δημοκρατίας προσθέτει πολυπλοκότητα. Η πολυπλοκότητα απομακρύνει τους πολίτες κι αυτό αφήνει έδαφος στους λαϊκιστές εχθρούς της. Είναι ένα φαινόμενο που πρέπει να γίνει κατανοητό για να αντιμετωπιστεί…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 28.1.2007
