Η απονομή του διεθνούς δικαίου είναι ατελής. Η προσέγγιση όμως του «όλα ή τίποτε» βοηθάει μόνο όσους πασχίζουν για το «τίποτε». Δηλαδή τους πρώην, νυν και μελλοντικούς εγκληματίες.
Θα ήταν ευτύχημα να υπήρχε προηγούμενο δίκαιο ώστε όλα τα εγκλήματα πολέμου και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας να παραπέμπονται σε ένα διεθνές δικαστήριο και να τιμωρούνται παραδειγματικά. Το γεγονός όμως ότι δεν τιμωρούνται τα εγκλήματα του Γκουαντάναμο δεν σημαίνει ότι πρέπει να μείνει ατιμώρητη και η σφαγή της Σρεμπρένιτσα. Η ασυλία κάποιων δεν αθωώνει τους πάντες.
Η καθολική εφαρμογή του εν τη γενέσει διεθνούς δικαίου είναι πολιτικό αίτημα για το οποίο κάθε δημοκρατικός πολίτης πρέπει να παλέψει. Και σ’ αυτόν τον αγώνα η ύπαρξη των δικαστηρίων για την πρώην Γιουγκοσλαβία και τη Ρουάντα ήταν και είναι ένα πρώτης τάξης επιχείρημα για να σταθεί το νεοσύστατο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης. Η δικαιοσύνη των νικητών αποτελεί προηγούμενο για να υπάρξει δικαιοσύνη και για τους ηττημένους. Ακόμη και οι πλέον κυνικοί πολιτικοί -όπως είναι ο Χένρι Κίσινγκερ- αντιλαμβάνονται ότι αυτή είναι μόνο η αρχή. Και αντιδρούν στην ύπαρξη θεσμών απόδοσης διεθνούς δικαίου. Σύμμαχοί του οι εξ ευωνύμων μαξιμαλιστές, εκείνοι που κηρύσσουν ότι αν δεν τιμωρηθούν όλα τα εγκλήματα είναι καλύτερο να μην τιμωρηθεί κανένα.
Γίνεται μεγάλη κουβέντα ότι το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για τα εγκλήματα στην πρώην Γιουγκοσλαβία αποδίδει «δικαιοσύνη των νικητών». Αυτός, όμως, ο ισχυρισμός εμπεριέχει πολλές σοφιστείες.
Η πρώτη σοφιστεία είναι ότι μαζί με τον ηττημένο σερβικό μεγαλοϊδεατισμό υπήρξε και νικητής, δηλαδή η διεθνής κοινότητα που έφριξε από τις σφαγές και αποφάσισε να παρέμβει.
Η δεύτερη σοφιστεία διατυπώνεται ως εξης: «εγκλήματα έγιναν απ’ όλους». Και αυτό είναι εν μέρει μόνο αληθές. Υπήρξαν εγκλήματα των Αλβανών πολεμάρχων, περισσότερα των Κροατών φασιστών, αλλά η Σρεμπρένιτσα είναι μοναδική. Οχι μόνο στον συγκεκριμένο εμφύλιο, αλλά και στη μεταπολεμική ιστορία της Ευρώπης. Αλλά ακόμη και αν δεν υπήρχε η Σρεμπρένιτσα, το δικαστήριο έπρεπε να συσταθεί για τη διετή σφαγή στο Σεράγεβο. Κάτι έπρεπε να γίνει. Ακόμη και αν θεωρήσουμε ότι μερικώς έγινε, πάλι καλώς έγινε.
Η τρίτη σοφιστεία αφορά τα «εγκλήματα των νατοϊκών». Αυτά είναι υπαρκτά με τη φιλολογική ερμηνεία του όρου. Να ξεκαθαρίσουμε όμως κάτι: σε έναν ιδανικό κόσμο με ώριμο διεθνές δίκαιο θα παραπέμπονταν σε δίκη ακόμη και εκείνοι που δεν φρόντισαν να πάρουν όλα τα μέτρα για την προστασία των αμάχων. Στον τωρινό όμως πραγματικό κόσμο υπήρχε σοβαρή πιθανότητα να αθωωθεί ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς αν δεν τεκμηριωνόταν ότι υπήρχε η εντολή για εθνοκάθαρση και για συνειδητές σφαγές αμάχων. Η απονομή δικαίου σε πολέμους είναι πολύ ατελής υπόθεση. Κάθε δημοκρατικός πολίτης πρέπει να εύχεται και να παλεύει για τη διεύρυνσή του, αλλά το γεγονός ότι δεν τιμωρούνται τα εγκλήματα εξ αμελείας δεν πρέπει να μας οδηγεί στην αθώωση των εκ προθέσεως εγκληματιών.
Το έχουμε ξαναγράψει. Η απονομή του διεθνούς δικαίου είναι ατελής. Η προσέγγιση όμως του «όλα ή τίποτε» βοηθάει μόνο όσους πασχίζουν για το «τίποτε». Δηλαδή τους πρώην, νυν και μελλοντικούς εγκληματίες.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 31.7.2008