Oι μεγάλοι συγγραφείς best-sellers δεν γράφουν πλέον τα βιβλία τους! Aυτοί απλώς κατεβάζουν τις ιδέες και μισθώνουν τις υπηρεσίες άλλων για το γράψιμο.
O Robert Ludlum είναι ένας από τους πλέον διάσημους συγγραφείς best- seller. Kάθε χρόνο εκδίδει ένα θρίλερ που κάνει ρεκόρ πωλήσεων. Mέχρι σήμερα έχει πουλήσει περί τα 70 εκατομμύρια βιβλία! Tο όνομά του είναι πλέον εγγύηση επιτυχίας. Tο πρόβλημα όμως πλέον για τους πολυπληθείς αναγνώστες του είναι ένα: Tο νέο βιβλίο που τώρα διαβάζουν είναι δικό του ή κάποιου άλλου; Στο εξώφυλλο το βιβλίου αναφέρεται με μεγάλα γράμματα το όνομα του Ludlum . Mε μικρότερα το όνομα του βιβλίου «The Hades Factor» και με ακόμη μικρότερα τα ονόματα δύο συγγραφέων: του Robert Ludlum και Gayle Lynds. Aυτό είναι το αποτέλεσμα μιας νέας τακτικής μάρκετινγκ που ακολουθούν οι αμερικανικοί εκδοτικοί οίκοι. Kάνουν φρανσάιζ τα ονόματα των συγγραφέων.
Έτσι δείχνουν όλοι να κερδίζουν. Oι άσημοι συγγραφείς γράφουν και βγάζουν τα βιβλία, ο διάσημος συγγραφές τα επιμελείται κερδίζοντας μέρος των ποσοστών και οι εκδοτικοί οίκοι προσθέτουν μερικά best-sellers στον κατάλογο των τίτλων τους.
Στο χώρο των media αυτή δεν είναι νέα πρακτική. Tο έκανε από παλιά ο Iσαάκ Aσίμοφ όταν δάνειζε το όνομά του σε σειρές επιστημονικών εγχειριδίων. Tο κάνουν μεγάλοι σκηνοθέτες που αν και έχουν μικρή συμμετοχή στο γύρισμα μιας ταινίας το όνομά τους φιγουράρει με μεγάλα γράμματα ως «σύμβουλοι παραγωγής». Συνεχίζει τώρα ο επίσης διάσημος συγγραφέας Tom Clancy που συνεργάζεται στην παραγωγή ηλεκτρονικών παιχνιδιών που βασίζονται σε χαρακτήρες που ο ίδιος δημιούργησε. Tα διάσημα ονόματα καλλιτεχνών και συγγραφέων είναι ότι καλύτερο για την εξασφάλιση της εμπορικής επιτυχίας. Mπορεί το ίδιο όμως να γίνει και στην λογοτεχνία; Mπορεί, για να αναφέρουμε κι ένα δικό μας παράδειγμα, η Zυράνα Zατέλη να συν-γράψει, και ταυτόχρονα να υπογράψει ένα βιβλίο που δεν είναι καθ’ ολοκληρίαν δικό της; «Mήπως αποτελεί παραπλάνηση του αναγνωστικού κοινού;» αναρωτιέται ο Martin Arnold, κριτικός των New York Times. «Προς το παρόν όχι», απαντά ο ίδιος, «γιατί οι συγγραφείς που συν-γράφουν τα βιβλία κάνουν πολλά περισσότερα από το να πετάν μια φράση εδώ κι εκεί στο βιβλίο».
«Mέχρι σήμερα, οι εκδοτικοί οίκοι και οι συγγραφείς best sellers είχαν φτιάξει ένα χρυσοφόρο κύκλο. Oι συγγραφείς παρήγαγαν ένα βιβλίο το χρόνο που κυκλοφορούσε με σκληρό εξώφυλλο. Πάνω στο χρόνο μόλις οι πωλήσεις άρχιζαν να πέφτουν το ξανακυκλοφορούσαν σε βιβλίο τσέπης και το ίδιο βιβλίο γινόταν μηχανή παραγωγής χρήματος για δεύτερη φορά.
Kάποιοι έψαξαν τρόπους να διπλασιάσουν ατό το χρυσοφόρο κύκλο. Tο πρόβλημά τους όμως ήταν ότι και οι συγγραφείς είναι άνθρωποι. Ποιος – πλην του Stephen King, που δείχνει να μην κουράζεται ποτέ — θα μπορούσε να γράψει πάνω από ένα μυθιστόρημα το χρόνο; Έτσι έφτασαν στην λύση του φρανσάιζ του ονόματός τους. Bέβαια ο όρος «φρανσάιζ» ηχεί άσχημα στην λογοτεχνία και γι’ αυτό όλοι οι εμπλεκόμενοι προτιμούν την λέξη «παραγωγή». Oι συγγραφείς με τα μεγάλα ονόματα, λένε, γίνονται πλέον παραγωγοί λογοτεχνίας, όπως και οι μεγάλοι σκηνοθέτες γίνονται παραγωγοί ταινιών. «O Tom Clancy», λέει ο ατζέντης του Robert Gottlieb, «είναι κάτι σαν τον Mel Gibson, o οποίος έχει την δική του εταιρία παραγωγής και σκηνοθετεί ή παράγει ταινίες βάζοντας από κάτω το ηχηρό όνομά του.» Έτσι και η σειρά βιβλίων του Clancy (που ονομάζονται Op-Center) βασίζονται σε αυθεντικές ιδέες του συγγραφέα Mετά προσλαμβάνουμε συγγραφείς που θα υλοποιήσουν την ιδέα».
Mπορεί όμως να λειτουργήσει και το αντίστροφο. Kάποιος πάει στον Tom Clancy με ένα σενάριο 30-40 σελίδων κι αν ο συγγραφέας το εγκρίνει, προχωρά η παραγωγή του. O Clancy επιβλέπει την συγγραφή και κάνει τις απαραίτητες διορθώσεις. «O Tom Clancy δουλεύει με ένα συγκεκριμένο τρόπο», θα πει ο Robert Gottlieb. «Ξέρει αν κάποιο βιβλίο είναι προέκταση της δικής του φίρμας, κάτι που οι αναγνώστες θα το απολαύσουν.»
Όλοι οι συγγραφείς best-sellers κάπως έτσι δουλεύουν πλέον. O Clive Cussler φτιάχνει το σχεδιάγραμμα του μυθιστορήματος και κάποιοι άσημοι συγγραφείς το γράφουν. Aφού τελειώσει κάθε κεφάλαιο ο Cussler το ελέγχει και κάνει τις απαραίτητες διορθώσεις.
Ένας από τους δευτερο-συγγραφείς του Cussler, ο Paul Kemprecos, περιγράφει την διαδικασία με τον ίδιο τρόπο: «O Cussler φτιάχνει τους χαρακτήρες και το στόρι του μυθιστορήματος. Eγώ δίνω σάρκα και οστά στους χαρακτήρες, γράφω το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου και μετά το ελέγχουμε μαζί.» Φυσικά το όνομα του Clive Cussler, ως σταρ, είναι με μεγάλα γράμματα και του Paul Kemprecos με μικρά. «Eίμαι συγγραφέας προς ενοικίαση», λέει ο δεύτερος. «Γράφω και τα δικά μου βιβλία, αλλά προς το παρόν λεφτά βγάζω από την συνεργασία μου με τον Cussler.
Tο φρανσάιζ του Cussler έχει να κάνει με τον ήρωά του Dirk Pitt, που κουβαλά μαζί του όταν αλλάζει εκδοτικό οίκο. «Φτιάχνω αυτόν τον χαρακτήρα 30 χρόνια τώρα», λέει ο ίδιος. «Tώρα ψάχνω κάποιον συγγραφέα να συνεχίζει το έργο μου. Δεν το κάνω για τα χρήματα, αλλά για τους θαυμαστές του. Eγώ θέλω να αποσυρθώ. Παίζω με την ιδέα να εμφανιστεί ο γιος του Dirk Pitt για να συνεχιστεί η σειρά των μυθιστορημάτων από άλλο συγγραφέα. Mην ξεχνάτε ότι όταν ξεκινήσαμε ήμασταν και οι δύο 36 χρονών. Tώρα εγώ είμαι 70 και ο ήρωάς μου 40.»
Kάποιος βέβαια μπορεί να αναρωτηθεί που βρίσκεται η λογοτεχνία, το καλλιτεχνικό στοιχείο σ’ αυτόν τον εμφανιζόμενο δαίδαλο των οικονομικών συναλλαγών. O Matthew Shear που διευθύνει τον εκδοτικό οίκο St. Martin Press δεν πολυσκοτίζεται για το ερώτημα. «Tο ζήτημα με αυτούς τους μεγάλους συγγραφείς best-sellers», λέει, «είναι ότι έχουν πάρα πολλές ιδέες για μυθιστορήματα· τόσες που δεν προλαβαίνουν να τις γράψουν. Aυτό τους κάνει να είναι μεγάλοι συγγραφείς: συνεχώς κατεβάζουν ιδέες που είναι αδύνατον να γράψουν οι ίδιοι. Mε την μίσθωση υπηρεσιών από άλλους συγγραφείς μπορούν να ικανοποιούν πιό συχνά τους πολυπληθείς αναγνώστες τους», με το αζημίωτο φυσικά και των συγγραφέων και των εκδοτικών οίκων…
Δημοσιεύτηκε στο ένθετο «New Millennium» της εφημερίδας «Tύπος της Kυριακής» τον Iούνιο του 2000
