Oι μνήμες πρέπει να είναι οδηγός για το μέλλον κι όχι δυνάστης του…
Η ερώτηση που τέθηκε την περασμένη εβδομάδα από τούτη εδώ την εφημερίδα ήταν ανηλεής: «γιατί οι εκδηλώσεις που γίνονται κατ’ έτος στο Γράμμο αποτελούν “γιορτή μίσους”, ενώ οι εκδηλώσεις που θα γίνουν στη Μακρόνησο αποτελούν “εκδήλωση μνήμης”; Και οι μεν και οι δε μας θυμίζουν την ίδια μελανή ιστορική περίοδο, μια περίοδο διχασμού του ελληνικού λαού που πρωταγωνιστούσαν οι κατά Νίκο Καζαντζάκη “αδελφοφάδες”» (Απογευματινή 26.8.2003).
Κάποιοι εξ ευωνύμων θίχτηκαν μόνο και μόνο γατί διατυπώθηκε το ερώτημα. Γενικώς κι αορίστως δήλωσαν ότι «άλλο το ένα κι άλλο το άλλο» και δεν θέλησαν καν να το σκεφτούνε. Κάποιοι άλλοι το συζήτησαν και το θέμα μπήκε σε ευρύτερες διαστάσεις. Έφτασε στον Εμφύλιο και στο πως χειριζόμαστε την ιστορική μνήμη σ’ αυτή τη χώρα.
Επί της ουσίας όμως και όχι επί των εκδηλώσεων, υπάρχει μια ουσιαστική διαφορά μεταξύ Μακρονήσου και των υπόλοιπων εκφάνσεων του Εμφυλίου. Ο κολασμός στο ξερονήσι αυτό του Αιγαίου μπορεί να ήταν παράγωγο ενός πολέμου, υπήρξε όμως και μια αντιδημοκρατική εκτροπή του κράτους η οποία πρέπει ρητά να καταδικαστεί για να μην υπάρξουν άλλες στο μέλλον.
Για να γίνει πιο κατανοητό ίσως πρέπει να προβάλλουμε τα πεπραγμένα στη σημερινή εποχή. Υπάρχει ένας ιδιότυπος πόλεμος στην Παλαιστίνη. Χύνεται αίμα πολύ. Κι από τις δύο πλευρές. Υπάρχει ο ισλαμικός φασισμός από τη μία. Φανατικοί με το κοράνι στο χέρι που σκορπίζουν τον όλεθρο αδιακρίτως, σκοτώνουν γυναικόπαιδα σε καφετέριες. Υπάρχει από την άλλη πλευρά η δημοκρατική Πολιτεία του Ισραήλ (είναι δημοκρατία το Ισραήλ -ας μην το ξεχνάμε). Οι απαιτήσεις κάθε δημοκράτη από το Ισραήλ για τήρηση της δημοκρατικής νομιμότητας και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι πολύ πιο αυξημένες από ότι είναι στους φανατικούς φονιάδες της Χαμάς και της Τζιχάντ. Από μια δημοκρατική Πολιτεία περιμένεις πολύ περισσότερη Δημοκρατία, απ’ ότι από εκείνους που θέλουν να την καταλύσουν.
Η μνήμη λοιπόν της Μακρονήσου δεν πρέπει να θεωρηθεί ως η ιδεολογική ρεβάνς της ηττημένης στα πεδία των μαχών Αριστεράς -άσχετα αν κάποιοι την βλέπουν έτσι ή θέλουν να την παρουσιάσουν έτσι. Η μνήμη της Μακρονήσου πρέπει να διδάσκει ότι το κράτος -οποιοδήποτε κράτος- κάτω από ειδικές συνθήκες μπορεί να παρεκτραπεί σε αντιδημοκρατικές μεθοδεύσεις και όλοι πρέπει να προσέχουμε. Μόνο υπ’ αυτή τη έννοια πρέπει να δούμε και τα γκουλάκ -που υπήρξε η πιο σκληρή μορφή της κομουνιστικής καταπίεσης- και την Μακρόνησο του χθες, και το Γκουαντάναμο του σήμερα. Ακόμη και δημοκρατικές Πολιτείες έχουν επικίνδυνες εκτροπές, οι οποίες αν ξεκινήσουν δεν ξέρουμε ποτέ που θα σταματήσουν.
Τέλος οφείλουμε να αποφορτίσουμε την ελληνική ιστορία -ολόκληρη, όχι μόνο τον εμφύλιο. Οι μνήμες είναι υπαρκτές και σεβαστές. Μόνο που αυτές οι μνήμες πρέπει να είναι οδηγός για το μέλλον κι όχι δυνάστης του…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 31.8.2003
