Η μόνη συζήτηση που μπορεί να έχει νόημα είναι αν μια παρέμβαση στο Περιβάλλον αποδειχθεί μακροπρόθεσμα «αποδοτική» ή «καταστροφική» για τον άνθρωπο.
Ανησυχούν λέει, διάφοροι επιστήμονες που ασχολούνται με το Περιβάλλον, διότι διάφορα «ψάρια- μετανάστες», διαταράσσουν την ισορροπία του οικοσυστήματος στο Αιγαίο. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του κ. Στέφανου Κρίκκη («Τα Νέα» 11.10. 2005), στις ελληνικές θάλασσες απαντάται πια γαύρος του Ειρηνικού (διπλάσιος σε μέγεθος από τον πατροπαράδοτο ελληνικό), ζαργάνες ενός μέτρου κι ένα λιλιπούτειο «Aphanius sp» που ζει στις εκβολές των ποταμών. Πιθανολογείται δε, ότι αυτοί οι θαλάσσιοι μετανάστες ήρθαν μέσω της διώρυγας του Σουέζ και η «εισβολή» τους προκαλεί ανησυχία: «Κάθε καινούριο ψάρι που εγκαθίσταται σε ένα περιβάλλον», δήλωσε ιχθυολόγος, «προσπαθεί πάντα να επιβιώνει εις βάρος άλλων ψαριών, με αποτέλεσμα να διαταράσσεται η ισορροπία του συστήματος».
Αυτό είναι αληθές και πρέπει να έχει γίνει χιλιάδες φορές στην ιστορία. Μόνο που στο παρελθόν δεν υπήρχε κανείς ιχθυολόγος να το παρατηρήσει. Από την άλλη, είναι προφανές ότι οι πρόγονοί μας είχαν πολύ σοβαρότερα πράγματα να ανησυχήσουν από τον γαύρο του Ειρηνικού και την πιθανή διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας ανοιχτά της Κω. Τέλος, η έννοια της «οικολογικής ισορροπίας» είναι ανθρώπινη και στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Η φύση είναι ένα απέραντο εργαστήριο που δεν φτιάχνει ισορροπίες, αλλά αντιθέτως ανατρέπει κάθε ισορροπία που εμείς φτιάχνουμε στο μυαλό μας.
Αυτή καθαυτή η έννοια της ισορροπίας όμως, στις Επιστήμες του Περιβάλλοντος υποκρύπτει τεράστιο συντηρητισμό. Οι επιστήμονες, πολλοί οικολόγοι κι ένα μεγάλο μέρος του κοινού, έχουν αγκαλιάσει την ιδέα ότι το Περιβάλλον πρέπει να είναι μια στατική εικόνα. Σε ό,τι αφορά τους πρώτους η αντίδραση είναι κατανοητή. Με το που βρίσκουν μια λύση στο πρόβλημα του Περιβάλλοντος, το Περιβάλλον αλλάζει κρυφά το πρόβλημά τους.
Οι οικολόγοι, από την άλλη πλευρά, έχουν εθιστεί σε μια ανακλαστική αντίδραση σε ό,τι αφορά οποιαδήποτε ανθρώπινη παρέμβαση. Κάθε φορά που ήταν να φτιαχτεί ένα μεγάλο έργο η αντίδραση είναι άμεση: Κάποιο είδος, που πολλές φορές αγνοούσαμε ότι υπάρχει, απειλείται, από ένα δρόμο, μια γέφυρα, ένα εργοστάσιο. Στις ΗΠΑ, οι οικολογικές οργανώσεις ξεκίνησαν μια μεγάλη δυσφημιστική καμπάνια κατά του «φράγματος Χούβερ» με το σλόγκαν «Το κόστος είναι κατά πολύ μεγαλύτερο από όσα απαιτήθηκαν για το κτίσιμό του», υπονοώντας την «οικολογική ισορροπία» που χάθηκε και μη υπολογίζοντας την «οικολογική ισορροπία» που δημιουργήθηκε.
Η αλήθεια είναι πως κάθε μεγάλο έργο αλλάζει και το τοπίο και το οικοσύστημα στην περιοχή όπου φτιάχνεται. Δύσκολα όμως, μπορεί να μιλήσει κανείς για κόστος και όφελος της φύσης από τέτοιες παρεμβάσεις. Η διαρκώς μεταλλασσόμενη φύση δεν μπαίνει στις ανθρώπινες λογιστικές καταστάσεις οι οποίες εξ ορισμού είναι στατικές. Ένα έργο, ένας «εισβολέας» (όπως ο γαύρος του Ειρηνικού) μπορεί να αλλάξει την «ισορροπία» που έχουμε εμείς στο μυαλό μας, αλλά θα φτιάξει μια νέα «ισορροπία». Αν αυτή κριθεί «καλή» ή «κακή», κρίνεται πάλι με τα μέτρα του ανθρώπου και όχι με τα μέτρα της φύσης, επειδή ακριβώς η φύση δεν έχει μέτρα.
Επομένως, η μόνη συζήτηση που μπορεί να έχει νόημα είναι αν μια παρέμβαση στο Περιβάλλον αποδειχθεί μακροπρόθεσμα «αποδοτική» ή «καταστροφική» για τον άνθρωπο. Αρα και η οικολογία είναι κι αυτή στη βάση της ανθρωποκεντρική και το στοίχημα είναι πλέον να γίνει και ορθολογική.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 30.10.2005
