Οι θεσμικές εγγυήσεις της εσωτερικής δημοκρατικής οργάνωσης και λειτουργίας των κομμάτων δεν μπορούν να υπάρξουν.
Την περίοδο των μεγάλων χιονοπτώσεων στην Αθήνα μια κραυγή έβγαινε από τα χείλη όσων είχαν «στο γυαλί μοίρα»: «Πού είναι το κράτος;» Το χιόνι είχε φτάσει στους 20 – 30 πόντους και ουδείς διεννοείτο να πιάσει το φτυάρι για να καθαρίσει το κεφαλόσκαλό του. Ολοι ελεεινολογούσαν την απουσία του κράτους. Είναι ευτύχημα ότι οι χιονοπτώσεις έγιναν την προεκλογική περίοδο του 2004. H λαϊκιστική πίεση των καναλιών ήταν τόσο μεγάλη, ώστε αν ήταν ανοιχτή η Βουλή σίγουρα θα ψηφιζόταν κάποιος νόμος «για τον άμεσο αποχιονισμό των κεφαλόσκαλων των πολιτών». Φυσικά θα ήταν ένα ανεφάρμοστο κείμενο, από εκείνα που συλλέγονται και δερματόδετα στολίζουν τις βιβλιοθήκες των νομικών.
Μια αντίστοιχη έκκληση έκανε προχθές και ο κ. Ευάγγελος Βενιζέλος. Με γραπτή του δήλωση για τον εκλογικό νόμο ζήτησε «θεσμικές εγγυήσεις της εσωτερικής δημοκρατικής οργάνωσης και λειτουργίας των κομμάτων, εγγυήσεις που αποκτούν ιδιαίτερη σημασία σε περίπτωση κατάργησης του σταυρού προτίμησης και καθιέρωσης της λίστας».
Οι «θεσμικές εγγυήσεις» είναι μια βαριά και χορταστική έκφραση, αλλά τι ακριβώς σημαίνει για την «εσωτερική δημοκρατική λειτουργία των κομμάτων»; Και πώς ακριβώς μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη;
Κατ’ αρχήν, σημαίνει διάταξη νόμου. Πρέπει δηλαδή να συνεννοηθούν όλα τα κόμματα που συμμετέχουν σήμερα στη Βουλή σε ένα κοινό κείμενο που θα ρυθμίζει την εσωτερική τους λειτουργία. Η ομοφωνία είναι απαραίτητη, διότι δύσκολα ένα κόμμα που θα διαφωνήσει θα δεχθεί να εφαρμόσει ένα νόμο της πλειοψηφίας που θα ρυθμίσει τα εσωτερικά του. Αλλά ακόμη και στην απίθανη περίπτωση που θα συμφωνήσουν οι σημερινοί πέντε σχηματισμοί, πώς νομιμοποιείται η επέμβαση στο εσωτερικό εξωκοινοβουλευτικών κομμάτων που αύριο μπορεί να είναι κοινοβουλευτικά;
Η πρόταση του κ. Βενιζέλου εμπεριέχει μια βαθιά αντίφαση. Τα κόμματα είναι η έκφραση της κοινωνίας και αυτά φτιάχνουν τους νόμους. Δεν φτιάχνουν οι νόμοι τα κόμματα. Φυσικά και πρέπει να είναι δημοκρατικά στη λειτουργία τους. Αυτό όμως δεν επιβάλλεται με κανένα νόμο, κατακτάται με διαρκή αγώνα εντός των κομμάτων. Ετσι κι αλλιώς τα κόμματα θεωρούνται το κύτταρο της Δημοκρατίας. Αν το κύτταρο ασθενεί από την αντιδημοκρατική νόσο, τότε και το σύνολο ασθενεί. Δεν υπάρχει δηλαδή ένας «δημοκρατικός Θεός», μια επιβλέπουσα αρχή εκτός του δημοκρατικού συστήματος, για να επιβάλλει τη δημοκρατία στα μέρη.
Αυτό μας φέρνει στη δεύτερη αντίφαση της πρότασης. Εστω ότι ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. συναινούν και ψηφίζουν (με ευρεία πλειοψηφία 254 βουλευτών) διάταξη νόμου που θέλει προκριματικές εκλογές εντός των κομμάτων για την κατάρτιση της λίστας. Το ΚΚΕ με τον δικό του (έστω λιγότερο) δημοκρατικό τρόπο καταρτίζει τη λίστα με απόφαση του Πολιτικού Γραφείου. Πώς θα επιβληθεί η εφαρμογή του νόμου; Θα κόψουν την κρατική χρηματοδότηση ή θα στείλουν χωροφύλακες στον Περισσό;
Η πρόταση του κ. Βενιζέλου μπορεί να κάνει εντύπωση, αλλά είναι ανεφάρμοστη και αντιφατική. Το μόνο που πρέπει να κρατήσουμε είναι ο εγγενής κρατικισμός της. Τα κόμματα θα πρέπει να καθαρίζουν μόνα τους το κεφαλόσκαλο του σπιτιού τους από αντιδημοκρατικές λειτουργίες. Οχι να αναρωτιούνται φωναχτά: «Μα, πού είναι το κράτος»;
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 17.11.2007