Αν η φιλοσοφία ως γνωστικός κλάδος μπορεί να εκφράσει τις μεγάλες αλλά υπόγειες διαδρομές των ανθρώπινων κοινωνιών ο διχασμός της Δύσης είναι υπαρκτός πολλά χρόνια τώρα.
Αν η φιλοσοφία ως γνωστικός κλάδος μπορεί να εκφράσει τις μεγάλες αλλά υπόγειες διαδρομές των ανθρώπινων κοινωνιών ο διχασμός της Δύσης είναι υπαρκτός πολλά χρόνια τώρα. Ο διχασμός της δυτικής φιλοσοφίας, της αντίληψης δηλαδή που έχουμε για τον κόσμο έχει μακρά ιστορία. Από την μία υπάρχουν οι «ηπειρωτικοί φιλόσοφοι» (continentals) και από την άλλη οι αγγλοσάξωνες. Οι πρώτοι έχουν πολύ πιο θεωρητική άποψη για τις κοινωνικές διεργασίες (με αποκορύφωμα του Γάλλους, οι οποίοι έχουν περάσει στο πεδίο του πλήρους φλου αρτιστίκ: βλέπε μεταμοντερνισμός), οι δεύτεροι έχουν πάντα σημείο αναφοράς τον πραγματικό κόσμο. Οι πρώτοι χάνονται μέσα σε ατέλειωτες διαδρομές για τον ορισμό των βασικών εννοιών, οι δεύτεροι χρησιμοποιούν τις έννοιες ως εργαλεία για να εξηγήσουν τον κόσμο. Η μαγική λέξη στις ΗΠΑ είναι «results», αποτελέσματα. Η μαγική έννοια στην Ευρώπη είναι η διαδικασία.
Αυτό είναι πολύ πιο εμφανές στην καθημερινότητα των κοινωνιών της Δύσης. Ενώ οι Ευρωπαίοι πάλευαν με τις κάστες οι Αμερικανοί έφτιαχναν νέες ιεραρχίες βασισμένες στην αποτελεσματικότητα. Ενώ οι Ευρωπαίοι έφτιαχναν υψηλή και άβολη μόδα, οι αμερικανοί είχαν τα άσχημα αλλά βολικά μπλου-τζιν. Ενώ η Ευρώπη σπαρασσόταν από τις ιδεολογίες της η Αμερική ακολουθούσε τον πρακτικό απομονωτισμό (άσχετα αν δύο πρόεδροι κατάφεραν να τον υπερκεράσουν). Ενώ οι Ευρωπαίοι αναλογίζονταν πως θα ήταν ένας άλλος κόσμος, εκείνοι διαχειριζόταν τον κόσμο που ήδη είχαν. Ενώ εμείς απορρίπταμε κάθε τι αμερικανικό εκείνοι απορροφούσαν κάθε τι πρακτικό από τους άλλους πολιτισμούς. Ενώ εμείς παλεύαμε για καθαρές κοινωνίες, εκείνοι έχτιζαν το melting-pot. Ενώ εμείς χλευάζαμε και τ’ όνειρό τους, εκείνοι το παγκοσμιοποιούσαν. Ενώ εμείς αισθανόμασταν ανώτεροι για τον ευρωπαϊκό μας πολιτισμό, εκείνοι επέβαλαν την κουλτούρα τους. Ενώ εμείς αισθανόμασταν ανώτεροι, εκείνοι κυριάρχησαν.
Είτε το θέλουμε , είτε όχι οι Αμερικανοί νίκησαν. Όχι μόνο τον φασισμό στα πεδία των μαχών και τον κομμουνισμό σε πολιτικό επίπεδο. Νίκησαν και την Ευρώπη στο πολιτιστικό γίγνεσθαι. Τρώμε, αμερικανικά, ντυνόμαστε αμερικανικά, λειτουργούμε αμερικανικά, άσχετα αν δεν θέλουμε να το ομολογήσουμε ή άσχετα αν ο όρος «αμερικανικά» υποδηλώνει ένα παγκόσμιο ποτ-πουρί. Η Ευρώπη ηττήθηκε από τον αμερικανικό τρόπο ζωής, γιατί ο τελευταίος είναι πιο παραγωγικός ή (αν κάποιοι το θέλουν με μαρξιστικούς όρους) παράγει το αναγκαίο πλεόνασμα για να κερδίσει.
Ο πολιτικός διχασμός που τώρα εμφάνισε η Δύση έχει να κάνει και με την διαφορετική αντίληψη που βλέπουμε τον κόσμο ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού. Οι Αμερικανοί θέλουν γρήγορα αποτελέσματα στη Μέση Ανατολή κι οι Ευρωπαίοι σώφρονες διαδικασίες. Μόνο που σ’ αυτή τη φάση η Γηραιά Ήπειρος βλέπει καθαρότερα. Έχει την προηγούμενη εμπειρία των σφαγών για να εκτιμά ορθά τα επέκεινα. Ξέρει, από ίδια εμπειρία, πως ο πόλεμος λύνει ένα πρόβλημα και δημιουργεί δεκάδες άλλα. Γι’ αυτό και στύλωσε τα πόδια στους «νεαρούς» Αμερικανούς. Ξέρει το παιγνίδι της υπομονής κι άρχισε να το διδάσκει…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 16.2.2003
