Στην Ελλάδα, θεσμικά, το κομματικό φαινόμενο έχει περάσει στην τέταρτη φάση, της «συνταγματικής του ενσωμάτωσης». Αν προσέξουμε, όμως, κοινωνικά αντιμετωπίζεται σαν να είναι στην πρώτη του φάση, εκείνη «της καταπολέμησής του».
O μεγάλος θεωρητικός της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης Χάινριχ Τρίπελ ξεχώρισε τέσσερις ιστορικές φάσεις από όπου διήλθε το κομματικό φαινόμενο στη Δύση. Η φάση της καταπολέμησής του, η φάση της αγνόησής του, η φάση της νομιμοποίησής του και η φάση της συνταγματικής του ενσωμάτωσης. Οπως παρατηρεί ο καθηγητής Δημήτρης Θ. Τσάτσος στο βιβλίο του «Εσωκομματική Δημοκρατία» (εκδ. Γαβριηλίδης) «οι τέσσερις αυτές φάσεις τελικά ανταποκρίνονται στη σταδιακή μετάβαση από τον υπήκοο στον πολίτη, από την πολιτική σιωπή του λαού στην πολιτική του άρθρωση».
Εχει ενδιαφέρον η περιγραφή της πρώτης, από τις «τέσσερις εποχές του κομματικού φαινομένου» από τον Τρίπελ: «Οσο κυριαρχούσε στην Ευρώπη η απόλυτη μοναρχία, η πολιτική ως διαχείριση των δημόσιων πραγμάτων, αποτελούσε αποκλειστικό προνόμιο του μονάρχη. Η πολιτεία της απόλυτης μοναρχίας στηρίχτηκε στο ιδεολόγημα της αυστηρής πολιτικής ουδετερότητας του κράτους χάριν της “ενότητάς” του… Η ταύτιση κράτους και κοινωνίας με διατήρηση του προνομίου της πολιτικής αποκλειστικά υπέρ του κράτους δεν αφήνει περιθώριο για την πολιτική ως μορφή συλλογικής δράσης κοινωνικών ομάδων».
Στην Ελλάδα, θεσμικά, το κομματικό φαινόμενο έχει περάσει στην τέταρτη φάση, της «συνταγματικής του ενσωμάτωσης». Αν προσέξουμε, όμως, κοινωνικά αντιμετωπίζεται σαν να είναι στην πρώτη του φάση, εκείνη «της καταπολέμησής του». Οχι θεσμικά, όπως συνέβαινε στα καθεστώτα της απόλυτης μοναρχίας, αλλά πολιτικά. Οι κομματικές διαφωνίες θεωρούνται επιβλαβείς διχόνοιες, οι οποίες πλήττουν την ενότητα του «πολιτικά ουδέτερου» κράτους. Η κοινωνία ταυτίζεται με το κράτος και το πάνδημο αίτημα της συναίνεσης ακόμη και για τα πιο μικρά κατ’ ουσίαν προσπαθεί πολιτικά να κατοχυρώσει τον εξοστρακισμό της συλλογικής δράσης των κοινωνικών ομάδων. Αυτό που αργότερα οι δυτικές δημοκρατίες θεώρησαν πλούτο, δηλαδή τη διαφωνία και την επίλυση των διαφορών μέσα σε συνταγματικό πλαίσιο, στην Ελλάδα θεωρείται επιβλαβές και αφορίζεται με το λαϊκιστικό «αν μόνιαζαν όλοι, η Ελλάδα θα μεγαλουργούσε». Ξεχνάμε δηλαδή ότι το κομματικό φαινόμενο είναι προϊόν της αντικειμενικής αδυναμίας μιας κοινωνίας «να μονιάσει» και η Δημοκρατία είναι η βασική συναίνεση σε ένα βασικό μηχανισμό επίλυσης των αντικειμενικών διαφορών.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 21.3.2009
