Τα χειρότερα δυτικά ΜΜΕ είναι απείρως καλύτερα από την ελεγχόμενη από ένα δικτατορικό καθεστώς Ιρακινή TV.
Να ξεκαθαρίσουμε πρώτα απ’ όλα κάτι. Η χειρότερη Δημοκρατία (σαν αυτή που οραματίζεται η παρέα του κ. Μπους για τις ΗΠΑ) είναι απείρως καλύτερη από την καλύτερη δικτατορία (και ο κ. Σαντάμ Χουσεϊν δεν έχει δα και την καλύτερη δικτατορία που γνώρισε ο κόσμος). Αυτό δεν ισχύει γιατί οι πρώτοι είναι καλοί άνθρωποι και ο δεύτερος «τέρας», αλλά γιατί σε ένα δημοκρατικό σύστημα υπάρχουν θεσμοί ελέγχου. Οι πολιτικοί κάνουν «μουρνταριές», αλλά τα περιθώρια ελιγμών τους είναι περιορισμένα. Οι δικτάτορες κάνουν «μουρνταριές», αλλά το μόνο που μπορεί να τους περιορίσει είναι η συνείδησή τους. Και είναι γνωστό ότι οι δικτάτορες δεν φημίζονται για τις τύψεις τους.
Κατ’ αναλογία, τα ίδια ισχύουν και για τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Τα χειρότερα ΜΜΕ σε μια Δημοκρατία (όπως είναι το Fox TV ή η Sun του κ. Μέρντοχ) είναι απείρως καλύτερα από την καλύτερη Ιρακινή TV. Αυτό δεν ισχύει γιατί οι πρώτοι έχουν καλύτερους δημοσιογράφους, αλλά γιατί λειτουργούν σε μια αγορά και αυτό που πουλούν είναι αξιοπιστία. Κάνουν «μουρνταριές», αλλά τα περιθώριά τους είναι περιορισμένα, από το «κράξιμο» που τους κάνουν άλλα Μέσα (ένα εξαιρετικό παράδειγμα ήταν το άρθρο-καταπέλτης της Αλεξάνδρας Στάνλεϊ που δημοσιεύτηκε στους New York Times και αναδημοσιεύτηκε στην «Απογευματινή» 24.3.2002).
Τα ΜΜΕ που λειτουργούν σε ένα δικτατορικό καθεστώς κάνουν «μουρνταριές», αλλά το μόνο που μπορεί να τους περιορίσει είναι οι προθέσεις του δικτάτορα. Και είναι γνωστό ότι οι δικτάτορες δεν φημίζονται για τις καλές προθέσεις.
Με δεδομένα τα παραπάνω, δεν μπορεί να συμψηφίζεται η προπαγάνδα του αγγλοαμερικανικού επιτελείου με την προπαγάνδα του Ιρακινού. Και οι δύο έχουν την πρόθεση να φτάσουν αυτήν την προπαγάνδα στα άκρα: Να κάνουν την μέρα νύχτα. Μόνο που οι πρώτοι περιορίζονται από το γεγονός ότι έχουν απέναντι εκατοντάδες δημοσιογράφους ανεξάρτητων ΜΜΕ και οι δεύτεροι την Ιρακινή TV και κάποιους «αιχμάλωτους» στην ουσία ανταποκριτές. Οι πρώτοι δεν μπορούν να απελάσουν από το Κουβέιτ τον κ. Στρατή Αγγελή του MEGA (που σημειωτέον κάνει εξαιρετική δουλειά), οι δεύτεροι μπορούν να απελάσουν την κ. Μαρία Καρχιλάκη από την Βαγδάτη.
Το ζήτημα λοιπόν είναι ότι και τα δύο επιτελεία όταν δίνουν επίσημα κάποια πληροφορία δεν το κάνουν για την ψυχή της μάνας τους, ούτε για την ορθή πληροφόρηση. Πληροφορούν έχοντας στόχο να βελτιώσουν τις συνθήκες τις δικής τους δουλειάς, που ως γνωστόν είναι ο πόλεμος. Μόνο που οι αγγλοαμερικανοί δε μπορούν να πουν χοντρά ψέματα. Θα τους ξεσχίσουν τα δικά τους ΜΜΕ. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να μην πουν όλη την αλήθεια. Οι Ιρακινοί αντιθέτως λένε χοντρά ψέματα. Δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα, παρά μόνο τον δικτάτορα. Και ως γνωστόν οι δικτάτορες δεν φημίζονται για την φιλαλήθειά τους.
Ένα πρώτο παράδειγμα είναι οι αιχμάλωτοι και των δύο πλευρών. Όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα πλάνα Ιρακινών αιχμαλώτων, ο εκπρόσωπος Τύπου του Ιράκ δήλωσε πως όλη η ιστορία είναι σκηνοθετημένη (άποψη που υιοθέτησαν τα ελληνικά και άλλα αραβικά κανάλια). Ουδείς του ζήτησε τον λόγο γι’ αυτό το χοντροκομμένο ψέμα. Όταν εμφανίστηκαν οι αμερικανοί αιχμάλωτοι, όλοι οι αγγλοαμερικανοί αξιωματούχοι παραδέχτηκαν ότι οι εικόνες είναι πραγματικές. Δεν είναι φιλαλήθεις οι τελευταίοι, αλλά δεν μπορούσαν να κάνουν αλλιώς. Πολλοί θα τους ζητούσαν το λόγο και πρώτ’ απ’ όλα οι συμπατριώτες τους δημοσιογράφοι.
Ο πόλεμος έχει ψέματα πολλά και περισσότερες μισές αλήθειες. Όλοι οι εμπλεκόμενοι θα ήθελαν να δείξουν το άσπρο μαύρο. Απλώς οι Ιρακινοί μπορούν, και οι Αμερικανοί όχι.
Οδηγός ανάγνωσης των ειδήσεων
Είναι δεδομένο πως όποτε ακούμε Ιρακινούς αξιωματούχους ξεκινάμε από την παραδοχή ότι τα λεγόμενά τους είναι ψέματα και αναζητούμε την αλήθεια. Όποτε ακούμε αγγλοαμερικανούς αξιωματούχους ξεκινάμε με το δεδομένο ότι τα λεγόμενά τους είναι η μισή (ή και λιγότερη) αλήθεια και ψάχνουμε την υπόλοιπη.
Πολλοί ισχυρίζονται ότι οι μισές αλήθειες είναι παραπάνω επικίνδυνες από τα ολόκληρα ψέματα. Αυτό είναι προς απόδειξη, αλλά πρέπει να δούμε ποιες μισές αλήθειες από μέρους των αγγλοαμερικανών πρέπει να προσέχουμε.
Πρέπει πρώτα’ απ’ όλα να ξεχωρίσουμε τις διαρροές από τις επίσημες ανακοινώσεις. Οι ανώνυμοι που μοιράζουν πληροφορίες δεξιά ή αριστερά το πιθανότερο είναι να λένε ψέματα. Τα περί αυτομόλησης του κ. Ταρέκ Ασίζ, για παράδειγμα, διακινήθηκαν από «ανώνυμες πηγές». Αυτοί που «τσίμπησαν» ήταν στην αρχή τα τουρκικά και μετά τα ελληνικά ΜΜΕ. Το CNN μετέδωσε μόνο τη διάψευση.
Στις επίσημες ανακοινώσεις υπάρχουν οι μισές αλήθειες και ο έξυπνος χειρισμός του λόγου. Για παράδειγμα, η δήλωση Ράμσφελντ για την τύχη του κ. Χουσείν ήταν: «Μπορεί να είναι νεκρός, μπορεί να είναι τραυματίας. Δεν ξέρουμε». Ήταν σίγουρος ότι δύο πρώτα στοιχεία ήταν τόσο ισχυρά, ώστε το «δεν ξέρουμε» θα περνούσε σε δεύτερη μοίρα στα ρεπορτάζ. Όπως κι έγινε.
‘Αλλο παράδειγμα: Η επίσημη δήλωση ότι «η επιχείρηση πάει όπως σχεδιάστηκε», εμπεριέχει ισχυρό μήνυμα, αλλά είναι χωρίς αντίκρισμα. Κανείς δεν ξέρει πως σχεδιάστηκε, ώστε να συγκρίνει την πραγματικότητα με το σχέδιο.
Ένα άλλο στοιχείο συγκεκαλυμμένης προπαγάνδας είναι το παιγνίδι με την αμφισημία των λέξεων. Είναι «συμμαχικές» οι δυνάμεις στο Ιράκ; Τυπικά είναι: τρεις χώρες μάχονται (ΗΠΑ, Βρετανία Αυστραλία). Από την άλλη ο όρος «συμμαχικές δυνάμεις» έχει αναφορές στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον πρώτο Πόλεμο του Κόλπου, όπου οι συμμαχίες ήταν τρομακτικά μεγαλύτερες.
Ένα άλλο δείγμα μισής αλήθειας είναι τα βίντεο των έξυπνων βομβών να κατευθύνονται σε ένα στόχο. Πρέπει να ξέρουμε ότι αυτό είναι πιθανώς και το 1/5 της πραγματικότητας. Σύμφωνα με επίσημες αναφορές, για κάθε βόμβα που πέτυχε τον στόχο της στη Γιουγκοσλαβία υπήρξαν και τέσσερις που λοξοδρόμησαν. Την πορεία αυτών δεν πρόκειται να την δούμε ποτέ σε βίντεο, απλώς μετά το τέλος του πολέμου θα μάθουμε τα «weapon assessments», τις εκτιμήσεις των παράπλευρων απωλειών. Το ίδιο ισχύει και για τους περίφημους πύραυλους «Πάτριοτ». Την πρώτη μέρα των επιχειρήσεων είχαν 20% ευστοχία. Δύο «Σκούντ» έριξαν, 8 τους ξέφυγαν.
Παρά τον καταιγισμό πληροφοριών και εικόνων, το μόνο που ξέρουμε είναι ψήγματα της πραγματικότητας. Με τον καιρό θα σχηματίσουμε μια καλή εικόνα. Μέχρι τότε υπομονή…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 26.3.2003