Το πολιτικό σύστημα μπήκε στην εποχή των μεγάλων αναταράξεων. Ο κρατικοδίαιτος δικομματισμός τελειώνει. Πρέπει να προετοιμαστούμε για μια περίοδο αστάθειας μέχρι να ξαναμοιραστεί η πολιτική τράπουλα.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν το φαινομενικά παράδοξο. Η Νέα Δημοκρατία χάνει και το ΠΑΣΟΚ δεν κερδίζει. Τονίζουν τη δυσαρέσκεια τους δηλώνοντας προτίμηση στα μικρότερα κόμματα που δεν έχουν προοπτική εξουσίας, ούτε διά συνεργασιών.
Πολλοί ερμηνεύουν αυτά τα αποτελέσματα ως ένα ξαφνικό ξύπνημα των πολιτών. Οι ψηφοφόροι, λένε, κατάλαβαν ότι οι πολιτικές προτάσεις των δύο μεγάλων κομμάτων δεν διαφέρουν σε πολλά κι απορρίπτουν και τους δύο. Αλλοι πάλι θεωρούν ως αδυναμία του κ. Γιώργου Παπανδρέου να κερδίζει το μυαλό και την καρδιά των ψηφοφόρων.
Και οι δύο ερμηνείες είναι ορθές, αλλά όχι επαρκείς. Από την δεκαετία του 1990 τα δύο κόμματα συγκλίνουν στις βασικές πολιτικές επιλογές. Εξάλλου το βασικό αριστερό ανάθεμα στον κ. Σημίτη ήταν ότι ακολουθεί «δεξιά πολιτική». Από την άλλη δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ακόμη και μέχρι τις εκλογές του 2004 ο κ. Σημίτης εθεωρείτο καταλληλότερος πρωθυπουργός από τον κ. Καραμανλή. Αν μετρούσαν μόνο οι αρχηγοί, η Ν.Δ. δεν θα ερχόταν στην εξουσία.
Το πρόβλημα εδράζεται στο γεγονός ότι τα δύο μεγάλα κόμματα δεν μπορούν να διαχειριστούν το κράτος, όπως έκαναν κατά το παρελθόν. Δεν μπορούν να δελεάσουν ή να εξαγοράσουν ψηφοφόρους διά του κράτους -τουλάχιστον όχι στον βαθμό που το έκαναν στο παρελθόν. Το πρόβλημα της Ολυμπιακής (επί παραδείγματι) θα μπορούσε να διαιωνιστεί διά των κρατικών επιδοτήσεων. Τώρα όλοι οι εργαζόμενοι στην Ο.Α. ξέρουν ότι όποιο κόμμα κι αν κυβερνά πρέπει να κάνει κάτι επώδυνο. Ετσι, αποστρέφονται και τα δύο.
Γράφαμε και παλιότερα ότι ο ελληνικός δικομματισμός είναι απόρροια του μεγάλου κράτους και γι’ αυτό επιβίωναν τα κόμματα ως συνασπισμοί στελεχών με ετερόκλητες απόψεις (εθνικιστές του ΠΑΣΟΚ με τους κοσμοπολίτες εκσυγχρονιστές, ή η λαϊκή με τη φιλελεύθερη Δεξιά).
Συνεκτικός δεσμός των στελεχών ήταν η διαχείριση του κράτους ή η ελπίδα διαχείρισής του. Συγκολλητική ουσία στη βάση υπήρξαν οι πελατειακές σχέσεις. Οσο το κράτος ήλεγχε το πουγκί, καλό ήταν να βρίσκεται κάποιος μέσα στο κομματικό μαντρί.
Το μεγάλο κράτος, που υπήρξε τροφοδότης του δικομματισμού, τελειώνει. Οχι γιατί είμαστε στην Ε.Ε., αλλά για αντικειμενικούς λόγους: το οικονομικό μοντέλο που θέλει το Δημόσιο πρωταγωνιστή της οικονομικής δραστηριότητας γίνεται χρόνο με τον χρόνο πιο αντιπαραγωγικό. Ετσι, η ίδια η πραγματικότητα οδηγεί τα κυβερνώντα κόμματα να αθετούν τις υποσχέσεις των περί κρατικής δίαιτας πολλών ατόμων και ομάδων. Οι διορισμοί γίνονται όλο και πιο δύσκολοι, οι επιδοτήσεις δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν. Γι’ αυτό και πολλοί οργίζονται και αρχίζουν να ψηφίζουν μικρά κόμματα για να τιμωρήσουν τα μεγάλα.
Το πολιτικό σύστημα μπήκε στην εποχή των μεγάλων αναταράξεων. Ο κρατικοδίαιτος δικομματισμός τελειώνει. Πρέπει να προετοιμαστούμε για μια περίοδο αστάθειας μέχρι να ξαναμοιραστεί η πολιτική τράπουλα. Τότε πιθανότατα να εμφανιστεί ένας νέου τύπου δικομματισμός, ο οποίος όμως δεν θα βασίζεται στη διαχείριση ή στην ελπίδα διαχείρισης του μεγάλου κράτους, αλλά σε συμβατές μεταξύ των στελεχών απόψεις για το μέλλον του τόπου.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 21.12.2007
