Ολα δείχνουν ότι οι επόμενες εκλογές θα κριθούν στη μονάδα. Δεν θα είναι η τελευταία φορά. Η κατάσταση της οικονομίας σπρώχνει την πολιτική σε παρατεταμένη κρίση.
Μία από τις προτάσεις για την αναθεώρηση του Συντάγματος που αυτόν τον καιρό συζητείται αφορά την πενταετή θητεία των κυβερνήσεων. Η σκέψη αυτή έχει λογική βάση και πιθανώς μπορεί να βγάλει το πολιτικό σύστημα από αδιέξοδα προς τα οποία με μαθηματική ακρίβεια οδεύει. Μια έκφραση των αδιεξόδων αυτών θα είναι ο τετραετής πολιτικός κύκλος.
Μέχρι σήμερα στην Ελλάδα ισχύει η νόρμα των οκταετών πολιτικών κύκλων. Με δεδομένο το πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα και την πελατειακή διαχείριση του κράτους, τα δύο μεγάλα κόμματα εναλλάσσονται κατά κανόνα στην εξουσία κάθε επτά ή οκτώ χρόνια. (Η παρένθεση της κυβέρνησης Μητσοτάκη είχε να κάνει με το αναλογικό εκλογικό σύστημα που του έδωσε ισχνή πλειοψηφία, ενώ η ενδεκαετής διακυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ που ακολούθησε πρέπει να χωριστεί στα τρία χρόνια του Ανδρέα Παπανδρέου και στα οκτώ του κ. Σημίτη.)
Ο οκταετής κύκλος στηριζόταν στη διαχείριση του κράτους. Είναι αστείο, αλλά το μεγάλο κράτος που λατρεύει η Αριστερά ήταν ο στυλοβάτης του μισητού για την ίδια δικομματισμού. Διά αυτού του κράτους, ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. παγίωσαν μια ετερόκλητη εκλογική βάση περί το 35%. Η ελπίδα του διορισμού ή διευθέτησης άλλων προσωπικών επιδιώξεων εγκλώβισε μεγάλες μάζες στα δύο κόμματα, ασχέτως ιδεολογίας. Αυτό έγινε εμφανές με την εκλογή του κ. Σημίτη στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, η οποία έγινε παρά τα αισθήματα που η κομματική βάση έτρεφε για τις απόψεις του.
Διά της πελατειακής διαχείρισης αυτού του κράτους οι κυβερνήσεις εξασφάλιζαν την επανεκλογή τους. Ολες ξεκινούσαν με κάποιο κατ’ όνομα σταθεροποιητικό πρόγραμμα (το οποίο ήταν βραχυχρόνια εισπρακτικό και ποτέ δεν άγγιξε τις στρεβλές δομές της οικονομίας) για να καταλήγουν σε παροχές στο τέλος της τετραετίας. Νομιμοποιώντας δε τη χαμηλή παρανομία (π.χ. αυθαίρετα, χάρισμα ανεξόφλητων δανείων κ.ά.) επιβεβαίωναν την άποψη ότι τα κόμματα υπάρχουν για να ικανοποιούν τις προσωπικές επιδιώξεις των ψηφοφόρων.
Μόνο που αυτό το μοντέλο φτάνει στα όριά του. Το κράτος αντικειμενικά δεν μπορεί να ικανοποιήσει προσωπικές επιδιώξεις ψηφοφόρων. Στόμωσε και δεν χωράει νέους υπαλλήλους. Δεσμεύεται από την ΟΝΕ και δεν μπορεί να χαρίζει δάνεια ή να κάνει άλλου τύπου οικονομικές παροχές. Εκτός αυτών, η απελευθέρωση των αγορών τιμωρεί κάθε δημοσιονομική παρεκτροπή με επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία.
Ετσι, οι δυνατότητες του κράτους να δημιουργήσει την πλασματική ευημερία του παρελθόντος συρρικνώνονται ταχύτατα. Οι κυβερνήσεις αρχίζουν να κρίνονται στο πεδίο της πραγματικής οικονομίας. Εκεί βρίσκεται ο γόρδιος δεσμός που καλούνται να λύσουν τα δύο μεγάλα κόμματα. Η πραγματική ευημερία απαιτεί τομές. Αν γίνουν και δεν υπάρχει ο απαιτούμενος χρόνος να καρποφορήσουν, κάθε κυβέρνηση θα τιμωρηθεί εκλογικά. Αν δεν γίνουν, συνεχίζεται ο φαύλος κύκλος που έχει επιπτώσεις στα οικονομικά των νοικοκυριών (ανεργία και ακρίβεια). Οπότε, συνυπολογίζοντας ότι σβήνουν διαρκώς οι ελπίδες του κρατικού βολέματος, η κυβέρνηση πάλι θα τιμωρηθεί εκλογικά.
Αυτό σημαίνει ότι σύντομα μπορεί να μπούμε σε τετραετή πολιτικό κύκλο. Κάθε κυβερνών κόμμα θα τιμωρείται διά της καταψήφισής του (ή στην καλύτερη περίπτωση διά της οριακής επανεκλογής του).
Μόνο που η επιτάχυνση των πολιτικών διεργασιών δημιουργεί φυγόκεντρες δυνάμεις. Σε κάθε στροφή του κύκλου μέρος των απογοητευμένων ψηφοφόρων θα τιμωρούν τον δικομματισμό ψηφίζοντας λαϊκιστικά κόμματα. Για να το πούμε πιο απλά: αν κάποιος στηρίζει τις ελπίδες του για διορισμό στο κόμμα που ψηφίζει και αυτές οι ελπίδες διαψευσθούν δεν θα ψηφίσει το αντίπαλο μεγάλο κόμμα που επίσης δεν μπορεί να του εξασφαλίσει το έπαθλο.
Με δεδομένο ότι, λόγω απουσίας διαρθρωτικών αλλαγών, η πραγματική του οικονομική κατάσταση θα επιδεινώνεται, θα τιμωρήσει και τους δύο.
Ολα δείχνουν ότι οι επόμενες εκλογές θα κριθούν στη μονάδα. Δεν θα είναι η τελευταία φορά. Η κατάσταση της οικονομίας σπρώχνει την πολιτική σε παρατεταμένη κρίση. Ηδη η παρουσία του ΛΑΟΣ στην επόμενη Βουλή θα δημιουργήσει μεγάλες λαϊκιστικές πιέσεις που θα ευνοεί την ατολμία των δύο μεγάλων. Χωρίς διαρθρωτικές αλλαγές ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. μπαίνουν στη δίνη ενός φθίνοντος φαύλου κύκλου. Για να αποτολμηθούν όμως αυτές οι μεταρρυθμίσεις, το πολιτικό σύστημα πρέπει να έχει χρόνο. Και η πενταετής θητεία των κυβερνήσεων μπορεί να είναι μια διέξοδος.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 30.4.2006
