Οι Α.Α. είναι διπλά χρήσιμες. Και στους πολίτες (τους οποίους προστατεύει από τις υπερβολές του μεγάλου κράτους), αλλά και στους πολιτικούς. Οι τελευταίοι δεν γίνονται απλώς τίμιοι. Φαίνονται και τίμιοι.
Οι Ανεξάρτητες Αρχές εκνεύριζαν τους πολιτικούς πριν ακόμη υπάρξουν. Tο 1992, ο τότε υπουργός της Ν.Δ. κ. Απόστολος Κράτσας ήταν πυρ και μανία εναντίον τους: Οι Ανεξάρτητες Αρχές (Α.Α.), απεφάνθη, είναι ένα «υπερόργανο κάποιων σοφών, το οποίο δεν υπόκειται σε κανένα νόμο, σε κανένα έλεγχο και χαίρει ασυλίας που δεν διαθέτει ούτε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.»
Οι ίδιες αφελείς κατηγορίες επαναλαμβάνονται και τώρα που υπάρχουν Ανεξάρτητες Αρχές, οι οποίες προσπαθούν να βρουν το βηματισμό τους σε ένα υπερσυγκεντρωτικό πολιτικό σύστημα, όπως είναι το ελληνικό. Τα επιχειρήματα είναι σχεδόν πανομοιότυπα: «οι Α.Α. δεν ελέγχονται από πουθενά, είναι υπεράνω του κράτους, των νόμων και των θεσμών».
Καταρχήν, οι Α.Α., δεν είναι υπεράνω του κράτους. Είναι κράτος. Δεν εντάσσονται μεν στην κλασική δομή και ιεραρχία του κράτους -όπως το μάθαμε και στο οποίο εθιστήκαμε- αλλά είναι ρυθμιστικοί μηχανισμοί που πληρώνονται από τους φορολογούμενους, για να κάνουν μια συγκεκριμένη δουλειά. Και δουλειά τους είναι κυρίως ο έλεγχος των παραδοσιακών δομών του κράτους.
Δεν είναι ανέλεγκτες, και η δράση τους νομιμοποιείται από τη Βουλή, όπως ακριβώς νομιμοποιείται και ο πρωθυπουργός. Γράφαμε παλιότερα ότι «κυρίαρχο όργανο της λαϊκής βούλησης είναι το Κοινοβούλιο, το οποίο με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που αναθέτει στον πρωθυπουργό μια δουλειά, έτσι αναθέτει και στις Ανεξάρτητες Αρχές κάποιους ελεγκτικούς ρόλους» («Καθημερινή» 20.9.2006). Ελέγχονται, δε, διπλά. Και από τη Βουλή, που είναι ο «άμεσος προϊστάμενός» των και από τα δικαστήρια στα οποία προσφεύγουν όσοι θίγονται από τις αποφάσεις των -μεταξύ αυτών και οι κατέχοντες την εκτελεστική εξουσία.
Οι Α.Α. εμφανίστηκαν στη Δυτική Ευρώπη ως η κρατική απάντηση στο μεγάλο κράτος. Ηταν η σοσιαλδημοκρατική λύση για να σωθεί το κράτος. Επειδή όσο γιγαντώνονται οι κρατικοί μηχανισμοί τόσο γίνονται ανέλεγκτοι από το κοινωνικό σύνολο, εφευρέθηκαν οι ανεξάρτητες αρχές -που είναι θεσμοί της Πολιτείας- για να ελέγξουν τα υποπροϊόντα του τερατώδους κρατικού μηχανισμού. Ο «Συνήγορος του Πολίτη» είναι η απάντηση στην ταλαιπωρία που υφίστανται οι πολίτες από τη γραφειοκρατία και τις συνήθεις παραβιάσεις του νόμου που γίνονται από τα ίδια τα όργανα της Πολιτείας.
Αν, όμως, οι ανεξάρτητες αρχές είναι μια φορά χρήσιμες στη Γερμανία, (όπου το κράτος είναι πιο οργανωμένο), είναι πολλαπλώς χρήσιμες στην Ελλάδα όπου υπάρχει η παράδοση του κομματικού κράτους. Το Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ) χρειάζεται σε μια χώρα που έχει παράδοση στο ρουσφέτι. Το κυριότερο είναι ότι οι Ανεξάρτητες αρχές λειτουργούν στη δημοκρατία ως αντιβίωση. Προστατεύουν την πολιτική εξουσία από διάφορους πειρασμούς κατάχρησης, όπως είναι οι διορισμοί (ΑΣΕΠ), το φακέλωμα των πολιτών (Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων), ή η νόθευση του ανταγωνισμού υπέρ των επιχειρηματιών που π.χ. χρηματοδοτούν το κυβερνών κόμμα (Επιτροπή ανταγωνισμού) κ.ά.
Οι Α.Α. είναι διπλά χρήσιμες. Και στους πολίτες (τους οποίους προστατεύει από τις υπερβολές του μεγάλου κράτους), αλλά και στους πολιτικούς. Οι τελευταίοι δεν γίνονται απλώς τίμιοι. Φαίνονται και τίμιοι.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 22.11.2007
