Ας δεχθούμε ότι «όταν ο πολιτισμός γίνεται εμπόρευμα», χάνουμε κάποιους Ιψεν και Ντοστογιέφσκι. Ενα πράγμα δεν χάνουμε: τα λογικά μας. Διότι το εμπόρευμα προϋποθέτει πωλητές κι αγοραστές, ενώ η διαπλοκή προϋποθέτει πωλητές και κράτος.
Εντάξει! Μπορεί η Ελλάδα στα ράντζα να αναστενάζει, μπορεί να έχει τις υψηλότερες ιδιωτικές δαπάνες υγείας, αλλά έχει και «Εταιρεία Αεροδιαστημικής Ιατρικής». Επιδοτούμενη μάλιστα. Από το υπουργείο Πολιτισμού. Ολα τα είχε ο μπαχτσές των επιδοτήσεων της περιόδου 2006-2007. Από χρηματοδοτήσεις Ιερών Μητροπόλεων (πολλών) μέχρι και κονδύλι για σύλλογο ιδιοκτητών σκύλων ράτσας. Από χρηματοδότηση του κτηνοτροφικού σύλλογου Λεωνιδίου μέχρι και κάλυψη των εξόδων νοσηλείας στελέχους της Ν.Δ. Θεσσαλονίκης, ο οποίος μάλιστα δεν είναι καν καλλιτέχνης! Ολα αυτά δεν μας εκπλήσσουν πια. Ετσι γινόταν πάντα, έτσι γίνεται και τώρα: «Περάστε κόσμε!» Εκατομμύρια από τους ειδικούς λογαριασμούς σκορπίζονται στις γνωριμίες των εκάστοτε ισχυρών του υπουργείου Πολιτισμού.
Ολα αυτά είναι γνωστά κι αναμενόμενα. Ενα πράγμα δεν μπορούμε να καταλάβουμε: τι δουλειά έχει η εμπορευματοποίηση του πολιτισμού με την παραπάνω κρατική διαπλοκή και την κρατικοδίαιτη πελατεία της;
Πριν από δύο εβδομάδες το πολιτιστικό του Συνασπισμού έκανε μια βουβή διαμαρτυρία. Δεκάδες συγγραφείς και καλλιτέχνες παρήλασαν προς το υπουργείο Πολιτισμού διαμαρτυρόμενοι για τον τρόπο που κατανέμονται οι επιδοτήσεις. Ως εδώ καλά. Οταν κάποιος μοιράζει λεφτά (και μάλιστα κατ’ αυτόν τον τρόπο) θα υπάρχουν πάντα διαμαρτυρίες και πιέσεις του στυλ «δώσε κι εμένα μπάρμπα, εγώ εκπροσωπώ τον πραγματικό πολιτισμό».
Οι διαμαρτυρόμενοι, όμως, κρατούσαν ένα πανό που πέρασε ασχολίαστο. Εγραφε: «Οταν ο πολιτισμός γίνεται εμπόρευμα, η διαπλοκή είναι ο κανόνας». Βεβαίως καλλιτεχνική αδεία μπορεί να ειπωθεί οτιδήποτε (όπως π.χ. ότι «το άσπρο λάμπει μέσα στο μαύρο», και το «μαύρο που στο βάθος είναι άσπρο»), αλλά μιας και η διαδήλωση δεν είναι διαγωνισμός στιχοπλοκής πρέπει να αναρωτηθούμε: τι ακριβώς εννοούσαν οι ποιητές της προόδου; Πως το εμπόρευμα γίνεται διαπλοκή και πως η διαπλοκή γίνεται κανόνας;
Η εμπορευματοποίηση του πολιτισμού έχει κατηγορηθεί για πολλά. Κυρίως ότι υποβαθμίζει την ποιότητά του. Ομως, αν το καλοσκεφτούμε θα δούμε ότι, τουλάχιστον στην Ελλάδα, η μόνη μορφή τέχνης που άνθησε διαχρονικά ήταν και η λιγότερο επιδοτούμενη από το κράτος: το ελληνικό τραγούδι. Δεν γνωρίζουμε αν λόγω της απουσίας επιδοτήσεων χάσαμε κανένα Μότσαρτ, αλλά διά της αγοράς αποκτήσαμε έναν Τσιτσάνη. Μπορεί η αγορά να παράγει πολλά σκυλοτράγουδα, παράγει και διαμάντια. Μήπως, πάλι, όσοι επιδοτούνται από το κράτος παράγουν μόνο διαμάντια;
Ας δεχθούμε, όμως, ότι «όταν ο πολιτισμός γίνεται εμπόρευμα», χάνουμε κάποιους Ιψεν και Ντοστογιέφσκι. Ενα πράγμα δεν χάνουμε: τα λογικά μας. Διότι το εμπόρευμα προϋποθέτει πωλητές κι αγοραστές, ενώ η διαπλοκή προϋποθέτει πωλητές και κράτος. Δεν χρειάζονται ούτε αγοραστές ούτε εμπόρευμα. Μόνο μια καλή γνωριμία με τον κ. Ζαχόπουλο.
Ηταν ανορθόγραφο, λοιπόν, το πανό των καλλιτεχνών του Συνασπισμού και της προόδου. Αυτό που έπρεπε να γράφουν είναι: «Οταν ο πολιτισμός γίνεται κρατικός, η διαπλοκή είναι ο κανόνας». Ή «όταν ο πολιτισμός είναι κρατικός, παύει να είναι πολιτισμός». Γίνεται επιδοτήσεις στη «Γλαυκώπη Αθηνά» ή σοσιαλιστικός ρεαλισμός.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 21.2.2008
