Υπάρχει ένα ισχυρό κι ακραία λαϊκιστικό ρεύμα στην ελληνική κοινωνία. Πιθανότατα είναι και πλειοψηφικό κι απλώς δεν εκδηλώνεται ως τέτοιο επειδή τα μεγάλα κόμματα λειτουργούν ως νομείς της κρατικής εξουσίας.
Μήπως δώσαμε πολύ μεγάλη σημασία στην τελική εβδομάδα των εκλογών; Μήπως διάφοροι σεμνότυφοι των δημοσκοπήσεων σέρνουν το πολιτικό σκηνικό σε περίεργες ατραπούς και όλοι προσπαθούμε να μαντέψουμε τι σκέφτονται και πως θα αποφασίσουν οι αναποφάσιστοι ενώ αυτοί έχουν ήδη αποφασίσει; Τι σημαίνει η απάντηση: «αποφασίζω τι θα ψηφίσω, την Κυριακή των εκλογών»; Είναι δυνατόν να έχει κάποιος επί τέσσερα χρόνια μπροστά του ολόκληρη πολιτική διεργασία και να αποφασίζει την τελευταία εβδομάδα τι θα ψηφίσει; Τι περιμένει δηλαδή; Την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος; Την εξ ουρανών αποκάλυψη; Ή μήπως λειτουργεί η «θεωρία εγγύτητας» που διατύπωσε χθες σαρκαστικά ο κ. Λαζόπουλος; «Θα ρίξω όποιο ψηφοδέλτιο είναι πιο κοντά στο χέρι μου».
Είναι περίεργες αυτές οι εκλογές και θα έχουν εκπλήξεις. Κυρίως στα μικρά κόμματα. Ένα μικρό παράδειγμα. Με την διεύρυνση του ΠΑΣΟΚ και την συνεργασία των κ.κ. Μάνου και Ανδριανόπουλου στον «Συνασπισμό» άνοιξαν σαμπάνιες. Θεώρησαν δεδομένο ότι το «νεοφιλελεύθερο» άνοιγμα του ΠΑΣΟΚ τους ευνοεί. Η δυσαρεστημένη Αριστερή πτέρυγα του κυβερνώντος κόμματος θα τους δώσει το ποσοστό που τους υπολείπεται για να μπουν στη Βουλή. Η αλήθεια είναι πως πρέπει να υπάρχει δυσαρέσκεια στα αριστερά του ΠΑΣΟΚ. Aνθρωποι που μεγάλωσαν με τον λαϊκιστικό λόγο του Ανδρέα Παπανδρέου πρέπει να ένιωσαν πολύ άσχημα έχοντας στο «δικό τους» ψηφοδέλτιο δύο κατ’ εξοχήν πραγματιστές πολιτικούς της αγοράς. Μπορεί να ένιωσαν άβολα και πιθανώς να αποφάσισαν να βγουν από το «μαντρί του ΠΑΣΟΚ». Το ερώτημα είναι: που θα πήγαιναν οι πρώην λαϊκιστές ψηφοφόροι του Ανδρέα Παπανδρέου που δεν τους αρέσουν τα «δεξιά» ανοίγματα του κ. Γιώργου Παπανδρέου. Θα ψήφιζαν ένα κόμμα του οποίου ηγείται ο πρώην κατήγορος του «λατρεμένου αρχηγού τους», ή ένα κόμμα του οποίου ηγείται ο πρώην «συγκατηγορούμενός του»; Aρα, αν υπάρχουν διαρροές του ΠΑΣΟΚ προς τα Αριστερά δεν πρόκειται να πάνε στο Συνασπισμό του κ. Κωνσταντόπουλου, αλλά στο συγγενές κόμμα του κ. Τσοβόλα. Αν υπάρξει έκπληξη στα Αριστερά του ΠΑΣΟΚ δεν θα είναι από το ΣΥ.ΡΙΖ.Α. αλλά από το ΔΗ.Κ.ΚΙ.
Υπάρχει ένα ισχυρό λαϊκιστικό ρεύμα στην ελληνική κοινωνία. Πιθανότατα είναι και πλειοψηφικό κι απλώς δεν εκδηλώνεται ως τέτοιο επειδή τα μεγάλα κόμματα λειτουργούν ως νομείς της κρατικής εξουσίας. Όπου υπάρχει μεγάλο κράτος υπάρχει και μεγάλος συνασπισμός ανθρώπων με ετερόκλητες απόψεις, από «λαϊκιστικά Αριστερές» μέχρι «Μπλερικές» κι από «ακροδεξιές» μέχρι «φιλελεύθερες». Συνεκτικός τους ιστός είναι η νομή του κράτους. Το γεγονός ότι ο λαϊκισμός δεν εκφράζεται σε αυτόνομα κόμματα οφείλεται στο ότι η ελπίδα της κρατικής εξουσίας διατηρεί συνεκτικά ετερόκλητα ρεύματα στις δύο μεγάλες παρατάξεις.
Εκ των πραγμάτων όμως (κι εκ των προβλημάτων που το μεγάλο κράτος δημιουργεί) η αποκέντρωση της εξουσίας έγινε επιτακτική ανάγκη. Λιγότερο κράτος όμως σημαίνει και λιγότερη συνοχή στα κόμματα εξουσίας. Σημαίνει οι λαϊκισμοί που συμβιώνουν -είτε στα Αριστερά του ΠΑΣΟΚ, είτε στα Δεξιά της Νέας Δημοκρατίας- δεν θα έχουν να χάσουν τίποτε παρά τις αλυσίδες τους. Όταν εκλείψει η νομή της κρατικής εξουσίας τα λαϊκιστικά κομμάτια των δύο κομμάτων θα εκφραστούν αυτόνομα και μεγαλειωδώς. Η ελπίδα για νομή του μεγάλου κράτους λειτούργησε αποτρεπτικά για την αυτόνομη έκφραση και των φιλελευθέρων, και των λαϊκιστών. Μόλις λείψει το μεγάλο κράτος θα λείψουν και οι ετερόκλητες συμμαχίες.
Το ερώτημα λοιπόν σ’ αυτές τις εκλογές είναι απλό. Τώρα που εξέλειπε η ελπίδα του «μεγάλου κράτους» μήπως έχουν ταυτόχρονα απελευθερωθεί οι ακραίες λαϊκιστικές δυνάμεις στα δύο κόμματα; Κυριακή κοντή γιορτή…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 2.3.2004
