Oι μηχανές της ΙΒΜ χρησιμοποιήθηκαν για την απογραφή του 1937 με την οποία έγινε το ξεκαθάρισμα Αρείων και μη.
Ο Thomas Watson υπήρξε μια βιβλική φιγούρα στην ιστορία των υπολογιστών. Ήταν ο ιδρυτής της Tabulating Recording Company, που αργότερα μετονόμασε σε ΙΒΜ. Ήταν ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της μεγαλύτερης επιχείρησης πληροφορικής, όταν η πληροφορική έκανε τα νηπιακά της βήματα. Κατείχε όμως αυτή τη θέση και κατά την διάρκεια του ναζιστικού καθεστώτος στη Γερμανία και ένα βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ σκαλίζει κάποιες πολύ σκοτεινές πτυχές της ιστορίας της «γαλάζιας κυρίας».
Στο βιβλίο «IBM and the Holocaust» (Η ΙΒΜ και το Ολοκαύτωμα) ο Edwin Black αναφέρει ότι οι μηχανές της ΙΒΜ χρησιμοποιήθηκαν για την απογραφή του 1937 με την οποία έγινε το ξεκαθάρισμα Αρείων και μη. Με τα στοιχεία αυτής της απογραφής οι μελανοχιτώνες του Χίτλερ προχώρησαν στην Τελική Λύση, που ήταν ο κατ’ αρχήν εκτοπισμός και κατά δεύτερον η εξόντωση εκατομμυρίων Εβραίων.
Φυσικά η ΙΒΜ δεν ευθύνεται για το πώς χρησιμοποιήθηκαν οι μηχανές της, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν στενή η συνεργασία του ναζιστικού καθεστώτος με την θυγατρική της εταιρία Dehomag. Χωρίς την απόφαση του Thomas Watson να προμηθεύσει τις διάτρητες κάρτες οι μηχανές Hollerith (πρόδρομοι των υπολογιστών που χρησιμοποιούνταν για την συγκέντρωση στατιστικών στοιχείων) η στατιστική που παρήγγειλε ο Χίτλερ θα ήθελε χρόνια για να ολοκληρωθεί. Και ο Watson ήξερε…
Ήταν στο Βερολίνο τον Ιούλιο του 1935 όταν έγινε η «νύχτα των κρυστάλλων» (όταν οι μελανοχιτώνες κατέστρεψαν τα εβραϊκά μαγαζιά), είχε φίλους Εβραίους που του είχαν πει ότι αναγκάσθηκαν να παραδώσουν τα σπίτια τους σε υψηλόβαθμους Ναζί και να διαφύγουν στη Σουηδία, ήταν στις ΗΠΑ το 1933 όταν 50.000 διαδηλωτές ζητούσαν από τις αμερικανικές εταιρίες να μποϊκοτάρουν την ναζιστική Γερμανία, διάβαζε εφημερίδες που κατέγραφαν ιστορίες φρίκης και διώξεων. Παρ’ όλα αυτά το 1935 δέχτηκε από τα χέρια του Χίτλερ το χρυσό μετάλλιο για τις υπηρεσίες του στο τρίτο Ράιχ.
Φυσικά, η ΙΒΜ δεν ήταν η μόνη εταιρία που συνεργάσθηκε στενά με τους ναζί. Η Ford και η General Motors, όπως αποδεικνύεται στο βιβλίο «Working for the Enemy» (Δουλεύοντας για τον εχθρό) του Reinhold Billstein κατασκεύαζαν αυτοκίνητα για το Τρίτο Ράιχ και μάλιστα χρησιμοποιώντας καταναγκαστική εργασία.
Απλώς η συνεργασία της ΙΒΜ έδωσε τα φονικά δεδομένα στους ναζί. Ο Edwin Black αναρωτιέται στο βιβλίο του αν το ολοκαύτωμα θα μπορούσε να γίνει χωρίς τις μηχανές Hollerith και τις διάτρητες κάρτες που προμήθευσε η ΙΒΜ. Η απάντησή του είναι θετική, αλλά ισχυρίζεται ότι η καταστροφή των Εβραίων χωρίς αυτά τα εργαλεία δεν θα μπορούσε να γίνει τόσο γρήγορα και σε τόσο μεγάλη έκταση.
Για το ζήτημα της αποτελεσματικότητας μάλιστα φέρνει το επιχείρημα δύο κατακτημένων από τους Γερμανούς χωρών: της Ολλανδίας και της Γαλλίας. Και στις δύο, αμέσως μετά την κατάκτηση οι ναζί διέταξαν απογραφή. Στην Ολλανδία, όπου υπήρχε σοβαρή μηχανογραφική υποδομή (μηχανές Hollerith) από τους 140.000 Εβραίους συνελήφθησαν οι 107.000 και δολοφονήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης οι 102.000 (ποσοστό θανάτου 73%). Στη Γαλλία όπου δεν υπήρχε παρόμοια υποδομή από τους 300.000-350.000 Εβραίους συνελήφθησαν μόνο 85.000, από τους οποίους 3.000 επιβίωσαν (ποσοστό θανάτου 25%). Οι μηχανές της ΙΒΜ, άσχετα αν δεν πυροβολούν, αποδείχθηκαν ένα εξαιρετικά φονικό εργαλείο.
ΣXOΛIO
Business umber alles;
«Η επιχείρηση υπεράνω όλων» λοιπόν, για να παραφράσουμε το γνωστό σύνθημα των ναζί «Η Γερμανία υπεράνω όλων»; Tι πρέπει να κάνει ένας επιχειρηματίας που γνωρίζει ότι η δραστηριότητά της ενισχύει τις αιματοβαμμένες πρακτικές ενός στυγερού καθεστώτος; Μπορεί ένας διευθύνων σύμβουλος να κλείνει τα μάτια στον πόνο εκατομμυρίων ανθρώπων, λειτουργώντας στο όνομα του ανώνυμου μετόχου της εταιρίας;
Υπάρχουν πολλοί που ισχυρίζονται ότι η ελεύθερη αγορά είναι ένας αμοραλιστικός μηχανισμός. Εξαιρετικά παραγωγικός, αλλά δεν έχει καν νόημα να συζητάμε ότι μπορεί να επιτύχει κάποιους ηθικούς στόχους: «είναι υπεράνω ηθικής και ανηθικότητας». Το ίδιο θεωρείται ότι ισχύει και για την τεχνολογία. Ένα μαχαίρι ή ένας υπολογιστής δεν είναι φορείς ηθικής. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για καλό και για κακό. Το ζήτημα όμως είναι ότι η αγορά, όπως και η τεχνολογία δεν είναι αυτόνομοι μηχανισμοί. Η λειτουργία τους προϋποθέτει ανθρώπινες αποφάσεις. Πριν την αγορά είναι η επιχείρηση, που καθοδηγείται από υπαρκτούς ανθρώπους οι οποίοι παίρνουν αποφάσεις. Πριν τη δολοφονία με το μαχαίρι ή το κόψιμο του ψωμιού με το ίδιο μαχαίρι υπάρχει πάλι ένας άνθρωπος που αποφασίζει για την χρήση αυτής της τεχνολογίας. Κι αυτοί δεν μπορούν να αποφύγουν τις ηθικές ευθύνες. «Δεν υπάρχει η έννοια “επιχειρηματική ηθική”», παρατήρησε ο γκουρού του μάνατζμεντ Peter Drucker. «Μόνο η ηθική». To ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για τις έννοιες «τεχνολογική ηθική» ή «πολιτική ηθική».
Υπάρχει διάχυτος ένας αγοραίος ντετερμινισμός των νεοφιλελεύθερων όμοιος με τον ιστορικό ντετερμινισμό που κυριαρχεί στη σκέψη των μαρξιστών. Η αγορά λένε οι πρώτοι (η Ιστορία οι δεύτεροι) έχει τους δικούς της νόμους κίνησης που ξεπερνά τις ηθικές αποφάσεις και ευθύνες των ατόμων. «Έτσι κι αλλιώς η γη θα γίνει κόκκινη» λένε οι δεύτεροι, μια παγκόσμια αγορά ισχυρίζονται οι πρώτοι. Μόνο που το «έτσι» θέλει αντίσταση στους Χίτλερ και τους Στάλιν αυτού του κόσμου και το «αλλιώς» συνεργασία. Δεν μπορούν να συνδέονται με το ουδέτερο «και», δεν χωρούν στο ίδιο καζάνι.
Δημοσιεύτηκε στο ένθετο «New Millennium» της εφημερίδας «Tύπος της Kυριακής» στις 20.5.2001
