Ο αυστριακός φιλόσοφος Friedrich Hayek δύσκολα μπορεί να ενταχθεί σε κάποια σχολή σκέψης…
Ο αυστριακός φιλόσοφος Friedrich Hayek δύσκολα μπορεί να ενταχθεί σε κάποια σχολή σκέψης, εκτιμά ο διευθυντής του περιοδικού «Reason», Brian Doherty. Αν και υπήρξε ο ήρωας της Δεξιάς, κυρίως γιατί οι θεωρίες του επηρέασαν τόσο την Margaret Thatcher, όσο και το οικονομικό επιτελείο του Ronald Reagan, ο ίδιος απεχθανόταν το όρο «συντηρητικός». Στον πυρήνα τις σκέψης του βρισκόταν η κοινωνία που κατ’ αυτόν δεν μπορούσε ποτέ να μείνει στάσιμη. Εξελισσόταν συνεχώς μέσω διαρκώς δημιουργούμενων «αυθόρμητων τάξεων», σχηματισμών που δεν μπορούσαν να είναι επ’ ουδενί προσχεδιασμένοι. Ήταν νεοφιλελεύθερος, αλλά πίστευε ότι το κράτος είχε ρόλο στην κοινωνία, όπως στην εγγύηση του ελάχιστου κατώτατου εισοδήματος!
Η πρώτη βιογραφία του νομπελίστα διανοητή (που συνέγραψε ο Alan Ebenstein) κυκλοφόρησε τώρα στα αγγλικά δίνοντας μια ευκαιρία να επανασυζητηθεί το πολυσχιδές της σκέψης του. Αν και βραβεύθηκε το 1974 από τη Σουηδική Ακαδημία ως οικονομολόγος, το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς του είναι εκτός της οικονομικής επιστήμης. Καταπιάστηκε με την πολιτική φιλοσοφία (κλασσικό έμεινε το έργο του: «Ο δρόμος προς την δουλεία», στα ελληνικά εκδόσεις ΚΠΕΕ 1981), με την ιστορία της σκέψης, μέχρι και την νοητική ψυχολογία (τελευταίο του βιβλίο: «The Self and the Brain», «Ο εαυτός και ο νους» που συνέγραψε με τον John Eccles). Σήμερα η προκεχωρημένη έρευνα στην τεχνητή νοημοσύνη και στα νευρωνικά δίκτυα βασίζεται στις θεωρίες του, ειδικά τον μηχανισμό ανάδειξης τάξης μέσα από φαινομενική αταξία.
«Ο φιλελευθερισμός του Hayek» λέει ο Brian Doherty, «δεν βασίζεται στην έννοια των φυσικών δικαιωμάτων, ή στην ιδέα (που συχνά σχετίζεται με την Ayn Rand) ότι η ανθρωπότητα είναι εξαιρετικά μεγαλειώδης για να ζήσει στη σκλαβιά. Ο Hayek ισχυρίζεται ότι η ελευθερία απορρέει από την αναγνώριση των θεμελιακών περιορισμών της ανθρωπότητας και ειδικά από τα όρια της λογικής και της γνώσης. Κανένας κεντρικός σχεδιαστής της κοινωνίας δεν μπορεί να ελέγξει τα αναρίθμητα κομμάτια τοπικών και ατομικών πληροφοριών, που είναι αναγκαία για ένα αποδοτικό σχεδιασμό. Μόνο ένα ανοργάνωτο σύστημα τιμών σε μια ελεύθερη αγορά μπορεί να αναδείξει τάξη από τα εκατομμύρια προσωπικά σχέδια των ατόμων. Για τον Hayek τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του πολιτισμού – η γλώσσα, ο νόμος, η οικονομία της αγοράς – ήταν αποτέλεσμα της «αυθόρμητης τάξης» κι όχι σχεδιασμού εκ των άνωθεν…»
Δημοσιεύτηκε στο ένθετο «New Millennium» της εφημερίδας «Tύπος της Kυριακής» στις 20.5.2001
