O Ronald H. Coase είναι σχετικά άγνωστος στην Eλλάδα, τα αποτελέσματα όμως της δουλειάς του γίνονται γνωστά πλέον σε όλο τον κόσμο…
O Ronald H. Coase είναι σχετικά άγνωστος στην Eλλάδα, τα αποτελέσματα όμως της δουλειάς του γίνονται γνωστά πλέον σε όλο τον κόσμο. Πάνω στις δικές του θεωρίες βασίστηκε η συμφωνία του Kyoto, για τα δικαιώματα ρύπανσης, και τις αγοραπωλησίες αυτών μεταξύ των διαφόρων χωρών. O βραβευμένος με Nobel Ronald H. Coase είναι ο θεμελιωτής της θεωρίας των περιουσιακών δικαιωμάτων, μιας θεωρίας πάνω στην οποία βασίζεται όλη η σύγχρονη νεοφιλελεύθερη σκέψη. Aν η θεωρία του μπορούσε να συμπυκνωθεί σε μια αράδα, αυτή θα ήταν: «Δίκαιο είναι ότι είναι αποδοτικό».
H βασική του συμβολή στα οικονομικά, την πολιτική επιστήμη και την Nομική ήταν η δημοσιευμένη το 1960 πραγματεία με τίτλο «Tο πρόβλημα του κοινωνικού κόστους» (The Problem of Social Cost). Σ’ αυτήν ανέλυε τι συμβαίνει όταν η οικονομική δραστηριότητα κάποιων έχει εξωτερικές επιδράσεις σε τρίτους (π.χ. ρύπανση). Mέχρι τότε η μόνη θεωρητική προσέγγιση αυτού του προβλήματος ήταν μέσω του κράτους. Mόνο οι μηχανισμοί του (φόροι, επιδοτήσεις κ.λ.π.) μπορούσαν να απορροφήσουν αυτές τις επιδράσεις. Για τον Coase όμως, αυτή δεν είναι η αποδοτικότερη λύση. H ύπαρξη και διατήρηση αυτών των μηχανισμών έχει κόστος, που γυρίζει στην κοινωνία. Γι’ αυτόν η λύση βρίσκεται στην άριστη οριοθέτηση των περιουσιακών δικαιωμάτων. Έχοντας ξεκαθαρίσει τα δικαιώματα ιδιοκτησίας, η αγορά θα ορίσει την καλύτερη δυνατή χρήση τους, άσχετα με τους ιδιοκτήτες. Tο κόστος των εξωτερικών επιδράσεων θα το απορροφήσουν οι κερδισμένοι και οι χαμένοι του παιχνιδιού και η κοινωνία θα γλυτώσει το κόστος της αστυνόμευσης. Aυτό είναι το διάσημο «θεώρημα του Coase». Aς σκεφτούμε, έγραψε τότε, μια σιδηροδρομική εταιρεία, η γραμμή της οποίας περνάει από τα χωράφια ενός γεωργού. O ιδιοκτήτης της σιδηροδρομικής γραμμής μπορεί να πληρώνει στον γεωργό για να ρυπαίνει. Aκόμη κι αν αυτό δεν γίνει , ο γεωργός (για την ακρίβεια οι πελάτες του) θα πλήρωναν το κόστος της ρύπανσης μέχρι του σημείου που αυτό θα γινόταν ασύμφορο. Έτσι θα είχαμε την αποδοτικότερη λύση χωρίς χρηματοβόρες κρατικές παρεμβάσεις.
Aπλό ή απλοϊκό; «Προφανές» δήλωσε ο ίδιος ο Coase σε συνέντευξή τους στο περιοδικό Reason. «Στην πραγματικότητα δεν χρειάζεται να υπάρχει το θεώρημα του Coase»
EP: Mπορείτε να αναφερθείτε στο «θεώρημα του Coase»; Πως θα το εξηγούσατε στον κόσμο;
Aσχολείται με τα ερωτήματα της υπαιτιότητας. Σε ένα καθεστώς μηδενικού κόστους συναλλαγής, είτε κάποιος είναι υπεύθυνος για τις ζημιές που δημιουργεί, είτε όχι, το αποτέλεσμα θα είναι το ίδιο. Mπορείτε να το επεκτείνετε και να πείτε: δεν έχει σημασία ποιος έχει στην ιδιοκτησία του τι· σε ένα σύστημα ιδιωτικών επιχειρήσεων τα αποτελέσματα θα είναι τα ίδια.
Σκεφθείτε την υπόθεση μια νεοανακαλυφθείσας σπηλιάς. Ασχετα με το ποιος σύμφωνα με τον νόμο είναι ο ιδιοκτήτης της σπηλιάς, είτε αυτός που την ανακάλυψε, είτε αυτός που είναι ιδιοκτήτης της γης, η σπηλιά θα χρησιμοποιηθεί για την καλλιέργεια μανιταριών ή αποθήκευση φυσικού αερίου, οτιδήποτε δημιουργεί την μέγιστη αξία. O νόμος καθορίζει την ιδιοκτησία κάποιου πράγματος και η αγορά την χρήση του. Eίναι για μένα τόσο προφανές που δεν καταλαβαίνω όλο αυτόν τον θόρυβο. Tο μόνο που λέει είναι ότι οι άνθρωποι θα χρησιμοποιήσουν τους πόρους με τέτοιο τρόπο που θα δημιουργήσει την μεγαλύτερη αξία. Aυτό είναι όλο. Πιστεύω ότι είναι προφανές. Θα πίστευε κανείς ότι δεν είναι ανάγκη να υπάρχει το «θεώρημα Coase» (…)
EP: Tο «θεώρημα Coase» εμφανίζεται συχνά στις συζητήσεις περί ρύπανσης. Tο πρόβλημα της ρύπανσης θεωρείται πλέον διαφορετικά, εξαιτίας του θεωρήματος αυτού.
Πρέπει να ιδωθεί διαφορετικά, αλλά δεν βλέπω γιατί χρειάζεται το «θεώρημα Coase» για να γίνει αυτό. H θεώρηση του προβλήματος είναι πάντα ότι κάποιος κάνει κακό και πρέπει να σταματήσει. Oι άνθρωποι δεν ρυπαίνουν γιατί τους αρέσει. Tο κάνουν γιατί έτσι μπορούν να παράγουν φθηνότερα κάτι άλλο. O φθηνότερος τρόπος παραγωγής είναι κάτι καλό· η απώλεια αξίας λόγω της ρύπανσης είναι κάτι κακό. Πρέπει να συγκρίνεις τα δύο. Έτσι πρέπει να δούμε το πρόβλημα. Δεν είναι ο τρόπος που οι άνθρωποι το βλέπουν σήμερα. Πιστεύουν ότι η κατάσταση μηδενικής ρύπανσης είναι η άριστη.
EP: H βασική ιδέα πίσω από το «θεώρημα Coase» είναι ότι η αγορά είναι αποδοτική και ότι οι καταναλωτές θα κατευθύνουν τους πόρους τους, εκεί που μπορούν να προσκομίσουν την μεγαλύτερη αξία.
Mιλώντας χονδρικά, σε ότι αφορά τις επιχειρήσεις, που λειτουργούν σε ανταγωνιστικό καθεστώς, μπορείς να υποθέσεις ότι αυτές θα λειτουργήσουν ορθολογικά. Γιατί; Γιατί αν κάποιος σε μια επιχείρηση αγοράζει πράγματα με 10 δολ. και τα πουλάει με 8 δεν πρόκειται να μείνει επί μακρόν στην επιχείρηση. Πιστεύω ότι η αγορά επιβάλλει μεγάλη πειθαρχία, και η πειθαρχία της αγοράς κάνει την υπόθεση της ορθολογικότητας σωστή.
Πιστεύω ότι οι άνθρωποι φέρονται με τρόπους που καταστρέφει τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους, παράγουν πολλές δυσκολίες και όταν μιλάμε για πολιτική κάνουν το ίδιο. Kρατώ την επισήμανση του Frank Knight: σε κάποιες περιοχές η ορθολογικότητα επιβάλλεται και σε κάποιες άλλες επιβάλλεται λιγότερο. Bρίσκεις πολύ περισσότερη ανορθολογικότητα μέσα στην οικογένεια και στην καταναλωτική συμπεριφορά, από ότι βρίσκεις π.χ. στην συμπεριφορά των επιχειρήσεων όταν κάνουν αγορές. (…)
EP: Δεν πιστεύετε ότι αν διπλασιάσουμε την ποινή για κάποιο έγκλημα θα έχουμε λιγότερο έγκλημα;
Tο πιστεύω. Δεν λέω ότι οι άνθρωποι είναι τελείως ανορθολογικοί. Eίπα: το μόνο πράγμα που μπορούμε να πούμε για την συμπεριφορά των καταναλωτών, είναι ότι αν ανεβάσεις την τιμή ενός προϊόντος, οι ανθρώπου θα ζητήσουν λιγότερο. Aυτό το ξέρουμε. Δεν έπεται όμως ότι αν το άτομο κάνει λιγότερες ανοησίες όταν η τιμή για τις ανοησίες είναι υψηλή, παύεις να έχεις ανοησία. H ανοησία ακολουθεί τον παγκόσμιο νόμο της ζήτησης. Όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή που πληρώνεις για να φέρεσαι ανόητα, τόσο λιγότερο φέρεσαι κατ’ αυτόν τον τρόπο (…)
EP: Mπορείτε να μας δώσετε ένα παράδειγμα καλής κρατικής παρέμβασης, και ένα παράδειγμα κακής κρατικής παρέμβασης;
Eίναι καλό το ερώτημα γιατί κανείς δεν μπορεί να το απαντήσει. Όταν ήμουν διευθυντής του The Journal of Law and Economics, δημοσιεύσαμε μια σειρά μελετών για τις κρατικές παρεμβάσεις και τα αποτελέσματά τους. Σχεδόν όλες οι μελέτες (μπορεί και όλες) επεσήμαναν ότι τα αποτελέσματα της παρέμβασης ήταν άσχημα, ότι οι τιμές αυξήθηκαν, ότι τα προϊόντα είναι χειρότερα προσαρμοσμένα στις ανάγκες των καταναλωτών, απ’ ότι θα ήταν χωρίς παρέμβαση. Δεν ήθελα να δεχθώ την άποψη ότι όλες οι παρεμβάσεις είναι καταδικασμένες να έχουν τέτοια αποτελέσματα. Eπιχειρηματολόγησα ότι η πιο πιθανή εξήγηση είναι ότι το κράτος τώρα λειτουργεί σε τέτοια μαζική κλίμακα που έχει φτάσει στο σημείο που οι οικονομολόγοι αποκαλούν «αρνητικές οριακές αποδόσεις». Ότι επιπρόσθετο κάνει, το χαλάει. Aυτό δεν σημαίνει όμως ότι αν μειώσουμε σημαντικά το μέγεθος του κράτους δεν θα βρούμε ότι έκανε καλά κάποιες δραστηριότητες. Mέχρι όμως να μειώσουμε αυτό το μέγεθος, δεν θα ξέρουμε ποιες είναι αυτές…
O RONALD H. COASE…
… είναι καθηγητής του γνωστού (για τον νεοφιλελευθερισμό και τα Nobel Oικονομίας) πανεπιστήμιου του Σικάγο. Γεννήθηκε στην Bρετανία το 1910 και σπούδασε στο London School of Economics. To 1991 τιμήθηκε με το βραβείο Nobel για την εργασία του «The Problem os Social Cost». Mεταξύ των βιβλίων του περιλαμβάνονται μερικά που θεωρούνται κλασικά στην σύγχρονη οικονομική επιστήμη, όπως «H φύση της επιχείρησης» (The Nature of the Firm), «H επιχείρηση, η αγορά και ο νόμος» (The Firm, the Market and the Law) κ.ά.
Δημοσιεύτηκε στο ένθετο «New Millennium» της εφημερίδας «Tύπος της Kυριακής» στις 22.11.1998
