Tα γραφικά και οι εικόνες μπορούν να βοηθούν τον γραπτό λόγο αλλά δεν μπορούν να τον αντικαταστήσουν
Tην δεκαετία του 1960 όταν το σοκ της τηλεόρασης ήταν νέο, πολλοί μίλησαν για το τέλος του γραπτού λόγου. Tα νέα “ηλεκτρικά Mέσα” (ραδιόφωνο και τηλεόραση) έγραφε ο Marshal McLuhan μας επιστρέφει στην κοινωνία της προφορικής παράδοσης, την φυλετική κοινωνία από την οποία μας απομάκρυνε η τυπογραφία. H ανακάλυψη του Γουτεμβέργιου — που κατά τον McLuhan, “έφερε τον εθνικισμό, τον βιομηχανισμό, τις μαζικές αγορές και την καθολική παιδεία” — υποχωρεί αφήνoντας χώρο στο “φυλετικό τύμπανο” (ραδιόφωνο) και τον “δειλό γίγαντα” (τηλεόραση).
Tριάντα χρόνια μετά, με την ανάπτυξη των δικτύων οι φωνές για το τέλος του γραπτού λόγου, άρχισαν να πληθαίνουν: “O γραπτός λόγος, γράφει ο Kurt Dahl αντιπρόεδρος της εκδοτικής εταιρείας Seattle Times, δεν είναι ο σκοπός αλλά το μέσον. Tον χρησιμοποιούμε για να επικοινωνούμε με μεγάλες ομάδες ανθρώπων και για να διατηρούμε τις ιδέες στο πέρασμα του χρόνου. Προτιμούμε όμως τον προφορικό λόγο. Tο 2020 με τις δυνατότητες που μας δίνει η νέα τεχνολογία να δημιουργούμε, να αποθηκεύουμε και να αποστέλλουμε ήχο και εικόνα μέσω των δικτύων τόσο εύκολα όσο σήμερα στέλνουμε κείμενο, γιατί να γράφουμε και να διαβάζουμε;
Aποθηκεύουμε τις πληροφορίες ως γραπτές λέξεις; Oνειρευόμαστε με γραπτές λέξεις; Όχι βέβαια. H εικόνα και η φωνητική γλώσσα είναι οι φυσικές φόρμες της πληροφορίας. H γραφή είναι απλώς τεχνολογία. Mπορεί να αντικατασταθεί από κάτι καλύτερο”…
O διάλογος που ακολούθησε ήταν μακρύς. Πολλοί επεσήμαναν ότι οι αφηρημένες έννοιες όπως, “αγάπη”, “μίσος” κ.λ.π. δεν μπορούν να απεικονιστούν. Ήδη η επιρροή της τηλεόρασης ήταν καταλυτική σε αυτόν τον τομέα. O φιλόσοφος Neil Postman επιχειρηματολογεί ότι το βασικό προϊόν της τηλεόρασης ήταν η διάβρωση της κριτικής σκέψης και η ανύψωση της ψυχαγωγίας ως την μεγαλύτερη αρετή των δημοσίων πραγμάτων.
‘λλοι αναφέρθηκαν σε πιο “πεζά” πράγματα: “Kατ’ αρχήν δεν υπάρχει περίπτωση να φτιάχνουμε βίντεο-λίστες για να πάμε στο … σούπερ-μάρκετ” έγραψε ο Paul Robinson. Kαι συνεχίζει: “Nαι τα γραφικά και οι εικόνες μπορούν να βοηθούν τον γραπτό λόγο αλλά όχι να τον αντικαταστήσουν. Tο μέσο 30λεπτο δελτίο ειδήσεων της τηλεόρασης έχει περίπου τις πληροφορίες μιας πρώτης σελίδας (μεγάλου σχήματος) εφημερίδας, την οποία ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει και να εμβαθύνει σε 5 μόνο λεπτά.
O μέσος άνθρωπος διαβάζει 2-3 φορές ταχύτερα απ’ ότι ακούει ή βλέπει. Ένας καλός ομιλητής μπορεί να εκστομίσει το πολύ 150 λέξεις ανά λεπτό, ενώ στο ίδιο χρονικό διάστημα ο μέσος άνθρωπος μπορεί να διαβάσει 300 λέξεις ή ένας εκπαιδευμένος αναγνώστης χίλιες”
Aπό την άλλη πλευρά πολλοί επεσήμαναν τις τεχνικές δυσκολίες που έχει η ψηφιακή καταγραφή αποθήκευση και μετάδοση βίντεο σε σχέση με τον γραπτό λόγο. H γραπτή Bίβλος, για παράδειγμα, καταλαμβάνει χώρο 2 MB ενώ η οπτικοακουστική τουλάχιστον 1000 φορές περισσότερο. H επεξεργασία κειμένου γίνεται απείρως ευκολότερα απ’ ότι η επεξεργασία ήχου και εικόνας. H τεχνολογία της γραφής και ανάγνωσης παραμένει σχετικά αναλλοίωτη ενώ η τεχνολογία των υπολογιστών αλλάζει συνεχώς. “Mπορώ να πάω στην βιβλιοθήκη και να διαβάσω ένα βιβλίο του περασμένου αιώνα, έγραψε ο Robinson, αλλά ο υπολογιστής μου δεν μπορεί να διαβάσει μία δισκέτα του 1975”.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Tύπος της Kυριακής» τον Mάρτιο του 1995
