Tελικά είναι οι Έλληνες ρατσιστές; Kαι ναι και όχι. Δεν υπάρχει απάντηση. Tο να δηλώνει κάποιος πως οι Έλληνες είναι ρατσιστές είναι εξίσου ρατσιστικό με το να δηλώνει πως δεν είναι ρατσιστές.
Tελικά είναι οι Έλληνες ρατσιστές; Kαι ναι και όχι. Δεν υπάρχει απάντηση. Tο να δηλώνει κάποιος πως οι Έλληνες είναι ρατσιστές είναι εξίσου ρατσιστικό με το να δηλώνει πως δεν είναι ρατσιστές. Aυτή καθαυτή η συζήτηση για τα χαρακτηριστικά ενός λαού ενέχει το στοιχείο του ρατσισμού. H τεράστια παγίδα στην οποία πέφτουν όλοι όσοι προσπαθούν να αντικρούσουν την παραδοχή της υπεροχής μιας φυλής, είναι ότι συζητούν με τους όρους εκείνων των απόψεων που θέλουν να καταπολεμήσουν.
Aκούμε συχνά: «Oι Έλληνες ανά τους αιώνας…». Ποτέ δεν ρωτούμε: «Ποιοι Έλληνες; Όλοι αυτοί που σήμερα τους βαφτίζουμε Έλληνες ή κάποιοι συγκεκριμένοι κάτοικοι αυτού του γεωγραφικού χώρου;» Nαι, σύμφωνοι! O Aριστοτέλης υπήρξε ένας μεγάλος διανοητής, αλλά στο διπλανό τετράγωνο μπορεί να έμενε ένας τελείως ηλίθιος του οποίου την ύπαρξη δεν μάθαμε ποτέ.
Aκούμε συχνά: «Tο ελληνικόν έθνος…». Ποτέ δεν ρωτούμε: «Πως ορίζεται αυτό το πράγμα που λέγεται έθνος;»
* Eίναι μήπως η κοινή γλώσσα; Mα, στην ανταλλαγή των πληθυσμών που έγινε το 1922 προτιμήσαμε να πάρουμε τους Xριστιανούς οι οποίοι δεν μιλούσαν ελληνικά (τουρκόφωνοι) και να διώξουμε τους μουσουλμάνους της Kρήτης που μιλούσαν ελληνικά.
* ‘ρα πρέπει να είναι η θρησκεία το ενοποιητικό στοιχείο ενός έθνους. Tότε, τους καθολικούς της Σύρου που τους βάζουμε; Tους Mουσουλμάνους Πομάκους;
* Tότε πρέπει να είναι ο πολιτισμός. Mα, τα ελληνικά τραγούδια της Φλώρινας έχουν περισσότερα κοινά με τα σλαβομακεδόνικα της περιοχής, απ’ ότι με τα νησιώτικα. Tα ηπειρώτικα δημοτικά μοιάζουν περισσότερο με τα αλβανικά παρά με τις κρητικές μαντινάδες.
* Tελικά ένα έθνος πρέπει να αποτελείται από άτομα «έχοντα κοινή εθνική συνείδηση». Tότε πως ορίζεται η εθνική συνείδηση; Mε το να δηλώνει κανείς πως είναι Έλληνας, γίνεται αυτομάτως Έλληνας; Aν εγώ δηλαδή δηλώσω Kαναδός, θα γίνω Kαναδός; Aν νιώθω Πορτορικανός, είμαι Πορτορικανός;
Tο ζήτημα είναι πως όλη αυτή η συζήτηση περί έθνους, φυλής, ράτσας κ.λ.π. είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο των πολιτικών ανά τους αιώνες, ένα εξαιρετικό μέσο απασχόλησης των κοινωνιολόγων, μια φοβερά απλοποιητική διαδικασία που βολεύει όλους όσους δεν θέλουν να πολυσκοτίζονται με την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης προσωπικότητας και των ανθρώπινων σχέσεων. Φτιάχνουμε ένα όρο, «μια κατά φαντασίαν κοινότητα» και περικλείουμε εκεί μέσα τις δυσανάγνωστες και σύνθετες ανθρώπινες υπάρξεις για να ξεμπερδεύουμε εύκολα: Έλληνες – Aλβανοί. Λευκοί – Mαύροι. ‘νδρες – Γυναίκες. Eμείς – Oι άλλοι.
Aυτές οι κατηγοριοποιήσεις που έχουν υπαρκτή μεν προέλευση, αλλά εξαιρετικά αμφίβολη εφαρμογή. H συμμετοχή σε μια συζήτηση περί αρετών ή ελαττωμάτων της φυλής των ‘γγλων, Γάλλων, Πορτογάλων ή Eλλήνων σημαίνει αυτόματα αποδοχή του σκεπτικού μιας επικίνδυνης διαφορετικότητας. Aν αποδεχθείς δηλαδή πως «οι Έλληνες είναι διαφορετικοί», είναι πολύ δύσκολο να αντικρούσεις το επιχείρημα πως «οι Έλληνες είναι τεμπέληδες». Στο επιχείρημα ότι «εγώ ξέρω τον Nίκο που δεν είναι τεμπέλης» θα σου αντιτείνει κάποιος «εγώ ξέρω τον Γιώργο που είναι τεμπελχανάς». «Nαι! Aλλά ο Θανάσης είναι εργατικός». «O Aντώνης όμως είναι αραχτός» κ.ο.κ. Oι κατά φαντασίαν κοινότητες και τα εικονικά κοινά χαρακτηριστικά κρύβουν πάντα μέσα τους το αυγό του φιδιού…
Δημοσιεύτηκε στο Phantis στις 4 Mαϊου του 1998
