Επιστολή της Ένωσης Ελληνικού Βιβλίου και απάντησή μου για την Ενιαία τιμή βιβλίου.
Με αφορμή το άρθρο μου «Ενιαία τιμή χωρίς αγοραστές» (Καθημερινή 14.1.2014) το Διοικητικό Συμβούλιο της Ένωσης Ελληνικού Βιβλίου έστειλε στην εφημερίδα την κάτωθι επιστολή:
Κύριε Διευθυντά,
Μας εντυπωσιάζει αρνητικά το άρθρο του Πάσχου Μανδραβέλη στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της 19/01/14. Συνήθως όσα γράφει τα έχει μελετήσει αρκετά πριν τα ενστερνιστεί. Ξεκινά καταρχάς με το διαδίκτυο και την Amazon, τα οποία θεοποιεί ενώ ταυτόχρονα δαιμονοποιεί ως συντεχνία τους εκδότες συλλήβδην (οποίος φιλελεύθερος λαϊκισμός!).
Δεν έχει παρατηρήσει ότι στις απελευθερωμένες αγορές του πλανήτη (ΗΠΑ, Αγγλία, Καναδάς, Αυστραλία) το Amazon κατέκτησε μονοπωλιακή θέση και οσονούπω οι επιτροπές ανταγωνισμού θα δράσουν; Ήδη οι εκδότες στην Αμερική συνασπίστηκαν εναντίον του καθορίζοντας για πρώτη φορά στα χρονικά οι ίδιοι τις τιμές των ebooks τους.
Σε αντίθεση, στις οπισθοδρομικές, κατά τη γνώμη σας, χώρες, Γερμανία, Γαλλία, Ιαπωνία και Νότια Κορέα, το Amazon και επιβιώνει αλλά και δεν καταστρέφει τον ανταγωνισμό με τις πρακτικές του.
Και μπορεί το 1997, οπότε και υιοθετήθηκε ο νόμος της ενιαίας τιμής βιβλίου, να φαντάζει μακρινό για εσάς, όμως το ίδιο έτος η Αγγλία κατήργησε τον αντίστοιχο νόμο της, ενώ από το 2010 ξεκίνησαν οι διαβουλεύσεις επαναφοράς του. Από την άλλη, η Γερμανία μόλις το 2002 ψήφισε τον αντίστοιχο νόμο, γιατί οι εγχώριοι παίκτες της αγοράς της κινδύνευαν, όχι από το διαδίκτυο αλλά από την κακή χρήση που του κάνει η Amazon, όπου της το επιτρέπουν.
Στο άρθρο του μιλά απαξιωτικά για τον κλάδο των εκδοτών. Σχετικά θα πρέπει να τον ενημερώσουμε για τη μεγάλη προσπάθεια που κάνουμε για την προώθηση του βιβλίου γενικότερα και για τους Έλληνες συγγραφείς ειδικότερα, τις πολλές εκδηλώσεις σε βιβλιοπωλεία και άλλους χώρους, τις ενέργειες προώθησης που περιλαμβάνουν και έντονη διαφήμιση, που χρεώνεται με αγγελιόσημο υπέρ του κλάδου των δημοσιογράφων. Ακόμα πρέπει να προσθέσουμε τη στήριξη των σχολικών και άλλων βιβλιοθηκών με τις ποσότητες δωρεάν βιβλίων που αποστέλλουμε σε καθημερινή βάση, καλύπτοντας έτσι την απουσία των υπουργείων Παιδείας και Πολιτισμού. Τα οικονομικά αποτελέσματα (κλείσιμο επιχειρήσεων, αθετήσεις πληρωμών, ισολογισμοί με μεγάλες ζημιές και μεγάλα δάνεια από τις τράπεζες κτλ.) δείχνουν την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο κλάδος εκδοτών – βιβλιοπωλών. Άρα θα περιμέναμε από τον κ. Μανδραβέλη τουλάχιστον έναν καλό λόγο για να συνεχίσουμε τη δουλειά μας αντί αυτών που εκφράζει με το άρθρο σας.
Συμφωνούμε απόλυτα ότι το βασικό πρόβλημα στην Ελλάδα σήμερα είναι ότι οι πολίτες αδιαφορούν για το βιβλίο. Δυστυχώς όμως δεν είναι στο χέρι κανενός εκδότη να πείσει τον ενήλικα να διαβάσει. Η αγάπη για το διάβασμα και κατ’ επέκταση για το βιβλίο μεταδίδεται στο σχολείο και μάλιστα από τα προνήπια έως την Στ’ Δημοτικού, κυρίως. Δυστυχώς αυτό έμεινε προνόμιο μόνο του κράτους, που:
-
Ποτέ δεν επένδυσε αληθινά στην παιδεία. Ασχολήθηκε μόνο με αλλαγές στον τρόπο εισόδου στα πανεπιστήμια, ως καθαρά ψηφοθηρικό μέτρο, και με το αν μπορούν να εισέρχονται με Μ.Ο. κάτω του 10 στα κατά τα άλλα λεγόμενα ανώτατα ιδρύματα.
-
Είναι η μοναδική χώρα του πολιτισμένου κόσμου που διανέμει δωρεάν ένα και μοναδικό σχολικό βιβλίο, συνήθως άθλιο σε εμφάνιση, και «παιδαγωγεί» γονείς και μαθητές στη δωρεάν παιδεία. Κατ’ επέκταση αυτοί οι άνθρωποι «εκπαιδεύονται» να θεωρούν ότι πρέπει να έχουν το βιβλίο δωρεάν και στο τέλος να διατηρούν το δικαίωμα να το ρίχνουν στην πυρά!!!
-
Είναι η μοναδική χώρα που ουσιαστικά δεν επιτρέπει την επικοινωνία μεταξύ εκδοτών-βιβλιοπωλών και δημοσίων σχολείων.
-
Είναι η μοναδική χώρα που τα Υπουργεία Πολιτισμού και Παιδείας, αντί να συνεργάζονται, ανταγωνίζονται μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να αγνοεί το ένα τις δράσεις του άλλου και στο τέλος να μη γίνεται τίποτα.
Όσο για τις τιμές, ο κ. Μανδραβέλης, συνεχίζει να αγνοεί τις διεθνείς μελέτες όπου αναφέρεται ότι στην ελεύθερη αγορά των ΗΠΑ από το 1995 έως το 2007 οι τιμές των βιβλίων αυξήθηκαν κατά 50%, τη στιγμή που ο δείκτης τιμών του καταναλωτή αυξήθηκε μόνο κατά 29% στο ίδιο διάστημα ενώ στην Ελλάδα, από τότε που εφαρμόστηκε ο νόμος της ενιαίας τιμής βιβλίου, η αύξηση των τιμών των βιβλίων υπολείπεται τουλάχιστον κατά 1% ετησίως των αυξήσεων των τιμών καταναλωτή, ενώ ο ρυθμός αύξησης της μέσης λιανικής τιμής του βιβλίου από το 2001 έως το 2007, με τον νόμο της ενιαίας τιμής σε ισχύ, έφτασε το 13,87%, τη στιγμή που ο βασικός μισθός αυξήθηκε κατά 23,69%, διαφορά 9,82%. Το 2012 η διαφορά έφτασε στο 28,09%.
Αν, ο κ. Μανδραβέλης, αληθινά θέλει να βοηθήσει τον τόπο, ας αγωνιστεί, από το μετερίζι του, για καλύτερη παιδεία, μόνο αυτό θα μας σώσει όλους.
Tο Δ.Σ. της ΕΝΕΛΒΙ
Αθανάσιος Ψυχογιός, Ιωάννης Κωνστανταρόπουλος, Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, Νίκος Καρατζάς, Στέφανος Πατάκης
Απάντηση
1. Από το 1998 που εφαρμόστηκε η ενιαία τιμή βιβλίου μέχρι το 2010 (πριν δηλαδή ενσκήψει η οικονομική κρίση) στην Ελλάδα έκλεισαν 180 μικρά βιβλιοπωλεία. Η ενιαία τιμή δεν τα έσωσε.
2. Η ενιαία τιμή δεν τα έσωσε τα μικρά βιβλιοπωλεία διότι είναι ενιαία μόνο στην λιανική. Στην χονδρική ισχύουν οι νόμοι της αγοράς, σαν να μην είναι το βιβλίο πολιτιστικό αγαθό· όπως τουλάχιστον διατείνονται οι εκδότες. Μεγάλες εκπτώσεις, πιστώσεις, παρακαταθήκες παίρνουν τα μεγάλα βιβλιοπωλεία κι πολύ μικρότερες τα μικρά. Αν οι εκδότες ήθελαν πραγματικά να βοηθήσει τα μικρά βιβλιοπωλεία θα θέσπιζαν και ενιαία τιμή χονδρικής. Ή ακόμη καλύτερα: ενάντια στον νόμο της αγοράς θα είχαν μεγαλύτερες εκπτώσεις στα μικρά βιβλιοπωλέια και μικρότερες στα μεγάλα. Δεν μπορεί να είμαστε «νεοφιλελεύθεροι» για τα δικά μας και κρατικοπαρεμβατιστές στα των άλλων.
3. Το νομοθέτημα Βενιζέλου για την ενιαία τιμή δεν απαγορεύει απλώς να τα βιβλία φθηνότερα από την ορισμένη τιμή. Απαγορεύει να πουλιούνται και ακριβότερα. Έτσι βιβλιοπωλεία που θα μπορούσαν να κάνουν προωθητικές ενέργειες (π.χ. δίνοντας μια αφίσα του συγγραφέα μαζί με το βιβλίο και πουλώντας 0,5 ευρώ ακριβότερα) δεν μπορούν να το κάνουν. Υπάρχουν χιλιάδες επιχειρηματικές πρακτικές που θα μπορούσαν να κάνουν και τα μικρά βιβλιοπωλεία, αλλά η κρατική παρέμβαση ουσιαστικά τις απαγορεύει.
4. Μιας και μετά από τόσα πολλά χρόνια όλοι οι εκδότες και όλος ο χώρος του βιβλίου μαζεύτηκε επιτέλους σε ένα τραπέζι για να εμποδίσει την απελευθέρωση της αγοράς, μήπως είναι ευκαιρία να ξεκινήσει και μια συζήτηση για την διεύρυνση αυτής της αγοράς; Υπενθυμίζουμε ότι η Ελλάδα έχει μακράν την χαμηλότερη κατά κεφαλήν δαπάνη σε βιβλία γεγονός που τα προηγούμενα χρόνια (σε αντίθεση με την ενιαία λιανική τιμή) δεν κατόρθωσε να συσπειρώσει τον κλάδο. Διότι πέρα απ’ όσα δεν έχει κάνει το κράτος για το βιβλίο, είναι κι εκείνα που ο κλάδος -ως συλλογικότητα- δεν έπραξε. Οι μεμονωμένες και ηρωικές ενέργειες πρωτίστως των βιβλιοπωλών και δευτερευόντως κάποιων μεμονωμένων εκδοτών αποδείχθηκε ότι δεν αρκούν.
5. Όσο για τις περίτεχνες στατιστικές των τιμών που αναφέρονται στην επιστολή πρέπει να σημειώσουμε ότι το βιβλίο των Daron Acemoglu, James Robinson «Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη» στις ΗΠΑ πωλείται 15,86 ευρώ (δεμένο) – 8,29 (paperback) ενώ στην Ελλάδα πωλείται αναγκαστικά 18,50 (paperback) ή 16,65 ευρώ με την έκπτωση 10%.
ΠΑΣΧΟΣ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗΣ
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 24.1.2014
