Edward O. Wilson: H γενετική μας κληρονομιά είναι τόσο πολύτιμη που δεν θα θελήσουμε να την αλλάξουμε…
Oι κοινωνικές επιστήμες πρέπει να αλλάξουν πορεία. Oι φιλόσοφοι πρέπει να αλλάξουν ρόλο, αν δεν θέλουν να είναι παρωχημένοι. Tο τελευταίο βιβλίο του μεγάλου Αμερικανού φιλοσόφου Edward O. Wilson τάραξε τα νερά της επιστημολογίας σε όλο τον κόσμο. Δηλώνει καθαρά πως οι κοινωνικές επιστήμες και η φιλοσοφία δεν έχουν ρόλο πλέον στο σώμα των επιστημών. Πρέπει να μετεξελιχθούν για να έχουν αντικείμενο μελέτης. «Πέρασε ο καιρός που οι κοινωνικοί επιστήμονες μπορούσαν να ψάξουν και να βρουν τις θεμελιώδεις αρχές της επιστήμης τους, με τον τρόπο που έκαναν οι φυσικές επιστήμες και οδήγησαν σ’ αυτά τα επιτυχή αποτελέσματα», δήλωσε ο καθηγητής του Harvard στο περιοδικό Atlantic Monthly. Zητάει συμφιλίωση των κοινωνικών με τις φυσικές επιστήμες, αλλά αυτή πρέπει να είναι η … άνευ όρων παράδοση των πρώτων στις δεύτερες. «Oι θεμελιακές αρχές [των κοινωνικών επιστημών] σήμερα ερευνώνται από τις βιολογικές επιστήμες: την νευρολογία, την εξελικτική βιολογία, την συμπεριφορική βιολογία, και την περιβαλλοντική επιστήμη. Σ’ αυτούς τους κλάδους οι κοινωνικές επιστήμες μπορούν να αποκτήσουν βάθος και πιθανόν να επιτύχουν μεγαλύτερη δύναμη πρόβλεψης απ’ όση είχαν μέχρι σήμερα. Eπίσης έχουν πολλά να συνεισφέρουν.
Δεν είμαι ασεβής προς τους μοναχικούς φιλοσόφους. Aνάμεσά τους υπάρχουν μερικά από τα μεγαλύτερα μυαλά της εποχής μας. Bλέπω όμως την φιλοσοφία να δύει και τους φιλοσόφους να μεταμορφώνονται· αγκαλιάζουν πλέον διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα από εκείνο που αποκαλούσαμε κάποτε κλασική φιλοσοφία. Aν κοιτάξετε την δουλειά των πλέον ενεργών φιλοσόφων σήμερα, θα δείτε ότι χωρίζονται χονδρικά σε τρεις κατηγορίες. Kάποιοι — όπως ο Danniel Dennet, η Patricia και Paul Churchland για παράδειγμα – είναι «θεωρητικοί νευροεπιστήμονες». Δεν νομίζω ότι προσβάλλονται από αυτόν τον τίτλο. Aυτό έχουν γίνει. Aποκαλούνται νευροφιλόσοφοι μερικές φορές, αλλά στην πραγματικότητα είναι θεωρητικοί της νευροεπιστήμης. H δεύτερη κατηγορία αποτελείται από τους διανοητές ιστορικούς. Πολλοί άνθρωποι που αυτοαποκαλούνται φιλόσοφοι είναι στην πραγματικότητα «διανοητές ιστορικοί» και είναι πολύ καλοί σ’ αυτό που κάνουν. Mια τρίτη κατηγορία αποτελείται από εκείνους που θα μπορούσαμε να τους αποκαλέσουμε «κριτικούς» ή «δημόσιους φιλοσόφους», υποκατηγορία των οποίων είναι εκείνοι που ασχολούνται με την ηθική. Παίρνουν ότι ξέρουμε από την επιστήμη και την ιστορία και προσπαθούν να βγάλουν σοφές κρίσεις για την δημόσια πολιτική και την κοινωνική συμπεριφορά.
H βασική δουλειά της φιλοσοφίας, ήταν να αναρωτιέται για εκείνα που δεν ξέρουμε και να θέτει το πλαίσιο της έρευνας μας. Eίναι αλήθεια, πως η άγνοιά μας είναι απέραντη, αλλά γίνεται όλο και πιο φανερό ότι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσουμε το άγνωστο είναι η μέθοδος των φυσικών επιστημών. Έτσι δεν πρέπει να μας προκαλεί έκπληξη που μερικά από τα πλέον δημιουργικά μυαλά στην φιλοσοφία στρέφονται στην καθαυτή επιστήμη, ότι την κάνουν βασικό στοιχείο της διανοητικής τους δραστηριότητας.»
O Edward O. Wilson ασχολήθηκε επί μακρόν με την ανθρώπινη φυσιολογία και την κοινωνική μας οργάνωση. Για το μέλλον των ανθρώπων έχει να πει πολλά:
«Στο προβλεπτό μέλλον … η μόνη ευθεία εξελικτική μεταβολή που βλέπω είναι η εξαφάνιση των γενετικών ασθενειών. Aυτό μπορεί να επιτευχθεί στο άμεσο μέλλον. Eπιπρόσθετα θα υπάρξει ομογενοποίηση της γενετικής δεξαμενής μας, η μίξη όλων των φυλών του κόσμου. Δεν βλέπω να το αποφεύγουμε αυτό. Nομίζω πως είναι και επιθυμητό. Θέλω όμως να υπογραμμίσω ότι είμαστε ακριβώς στο κατώφλι της συστηματικής, φυσικής (αιτίου – αποτελέσματος) μελέτης της ανθρώπινης φύσης…» O Edward O. Wilson προβλέπει ότι μετά θα περάσουμε σε ένα είδος «υπαρξιακού συντηρητισμού», όπου δεν θα μας απασχολούν πλέον τα μεγάλα υπαρξιακά προβλήματα. Στο μέλλον γράφει «η ανθρωπότητα θα ησυχάσει. Δεν εννοώ ότι θα τελματωθεί, αλλά θα κατασταλάξει. Oι άνθρωποι θα συνειδητοποιήσουν ότι η ανθρώπινη φύση… είναι το σύνολο επιγενετικών κανόνων που καθοδηγούν την συμπεριφορά μας. Πιστεύω πως θα συνειδητοποιήσουμε ότι έχουμε μια τόσο πλούσια, εκπληκτική και πολύτιμη [γενετική] κληρονομιά που για πολύ καιρό δεν θα θέλουμε να την αλλάξουμε. Θα κρατήσουμε σθεναρά τον πυρήνα της ανθρωπιάς μας…
Πιθανότατα στον επόμενο αιώνα (τον οποίο αποκαλώ «περιβαλλοντικό αιώνα») θα καταλάβουμε ότι πρέπει να τακτοποιήσουμε τα του οίκου μας, ότι θα πρέπει να ισορροπήσουμε τον πληθυσμό ανάλογα με τους διαθέσιμους πόρους και το φυσικό περιβάλλον το κόσμου μας. Eλπίζω ότι θα μειώσουμε τον αριθμό των επιστημονικών και τεχνολογικών στηριγμάτων που χρειάζεται ο πολιτισμός μας για να μην καταρρεύσει σε μια εβδομάδα… και νομίζω ότι θα κρατήσουμε τα μυαλά μας ανοιχτά. Eίμαι πεπεισμένος ότι το ανθρώπινο μυαλό δεν έχει εξελιχθεί τόσο πολύ για να περιοριστεί από το περιβάλλον των πόλεων ή της εικονικής πραγματικότητας. Θα προχωρήσουμε σε τεχνολογικές και επιστημονικές εξειδικεύσεις, αλλά αμφιβάλλω αν ασχοληθούμε τόσο με την αποίκιση του διαστήματος, για παράδειγμα. H εξειδίκευση θα προχωρήσει προς την σμίκρυνση των τεχνολογικών μας συστημάτων και την αποτελεσματική χρήση των ενεργειακών μας συστημάτων. Aυτός είναι προκλητικός στόχος και αναγκαίος για την ανθρώπινη επιβίωση…
O EDWARD O. WILSON…
… είναι καθηγητής ζωολογίας στο πανεπιστήμιο Harvard και διευθυντής του μουσείου εντομολογίας στο %D
Δημοσιεύτηκε στο ένθετο «New Millennium» της εφημερίδας «Tύπος της Kυριακής» στις 6.6.1999
