Το διακύβευμα της μάχης για το άρθρο 16 είναι η ελευθερία των πολιτών να επιχειρήσουν. Είτε συλλογικά είτε ιδιωτικά.
Μέγα κουρνιαχτό σηκώνουν και πάλι οι συνήθεις συντηρητικοί της «Προόδου» για την ίδρυση των μη κρατικών πανεπιστημίων. Αίτημά τους να μην αναθεωρηθεί το άρθρο 16 του Συντάγματος που απαγορεύει την ίδρυση ΑΕΙ από τρίτους, πλην του κράτους. Το σύνθημά τους γνωστό: «Η παιδεία πάνω από τα κέρδη», λες και σήμερα που η παιδεία είναι «κάτω από τα κέρδη» είδαμε καμιά προκοπή.
Το αστείο είναι πως με βάση αυτό το σύνθημα επιζητούν την απαγόρευση ίδρυσης ΑΕΙ ακόμη και από φορείς που δεν έχουν σκοπό το κέρδος. Αρα τεκμηριωμένα μπορούμε να εικάσουμε ότι το πρόβλημά τους δεν είναι αν η παιδεία θα είναι «πάνω ή κάτω από τα κέρδη», αλλά παλεύουν για να συντηρηθεί το σημερινό τέλμα.
Η συζήτηση δυστυχώς έχει περάσει στη σφαίρα του συμβολικού. Η μάχη για το άρθρο 16 δίνεται από τον κ. Βενιζέλο για να αποδείξει ποιος είναι το «πραγματικό αφεντικό του ΠΑΣΟΚ» και από μια ιδεολογικά χρεοκοπημένη Αριστερά, που έχασε όλες τις προτάσεις και σήμερα επιβιώνει πολιτικά υπερασπιζόμενη κάθε απομεινάρι του υπαρκτού κρατισμού.
Στον διάλογο εμφιλοχωρούν και πολλά παράδοξα. Ιστορικά, τα Συντάγματα είναι καταστατικές αρχές που φτιάχτηκαν για να προστατεύουν τους πολίτες από την ανεξέλεγκτη δράση των ηγεμόνων τους. Μόνο στην Ελλάδα (και στις χώρες του πρώην «υπαρκτού») το Σύνταγμα χρησιμοποιείται για να προστατεύσει τις κρατικές δραστηριότητες από τη λειτουργία των ιδιωτών.
Κάποιοι κομίζουν γλαύκα εις Αθήνας, ισχυριζόμενοι ότι το αναθεωρημένο άρθρο 16 δεν θα αποτελέσει πανάκεια για την Ανώτατη Παιδεία. Φυσικά δεν είναι πανάκεια. Το δημόσιο πανεπιστήμιο που θα παραμείνει ο βασικός κορμός της εκπαίδευσης. Αν δεν προχωρήσει η μεταρρύθμιση, τα κρατικά ΑΕΙ θα συνεχίσουν να πάσχουν από υποχρηματοδότηση, από ανεπαρκείς διδάσκοντες και από τις δημοκρατικοφανείς διαδικασίες. Το θέμα δεν είναι καν αν τα ιδιωτικά ή μη κερδοσκοπικά ΑΕΙ θα είναι καλά πανεπιστήμια. Προϊόντος του χρόνου θα ιδρυθούν και καλά και κακά ιδρύματα. Το διακύβευμα της μάχης για το άρθρο 16 είναι η ελευθερία των πολιτών να επιχειρήσουν. Είτε συλλογικά (διά κοινωνικών φορέων όπως είναι η ΓΣΕΕ, ο ΣΕΒ, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, η εκκλησία κ.λπ.) είτε ιδιωτικά.
Τα επιχειρήματα για κάθε απαγόρευση εδράζονται σε μια άρρητη και εξαιρετικά υποτιμητική για τους πολίτες παραδοχή. Προϋποθέτουν την ανοησία των ανθρώπων ?την ανημποριά τους να επιλέξουν το καλό από το κακό? και την πνευματική ανωτερότητα εκείνων που απαγορεύουν. Κάποιοι γνωρίζουν εκ των προτέρων το «αγαθό» και απαγορεύουν στους υπόλοιπους να δοκιμάσουν τον «καρπό της αμαρτίας». Αυτοί θέλουν να απαγορεύσουν τη δημιουργία των ιδιωτικών ΑΕΙ διότι πιστεύουν ότι εμείς, ως μωρά, θα παραπλανηθούμε και θα τα προτιμήσουμε έναντι των «καλών» δημόσιων». Ε, λοιπόν, σ’ αυτούς πρέπει να σταλεί ένα ηχηρό μήνυμα με την συνταγματική αναθεώρηση. Πρέπει κάποιος να τους πει ότι οι πολίτες δεν είναι ηλίθιοι, είναι οι ψηφοφόροι τους.
Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Γουίλ Μακάρθι είχε γράψει κάποτε ότι «το ιδανικό κράτος προσφέρει στους πολίτες του τα εργαλεία για να πετύχουν και την ελευθερία να αποτύχουν». Αυτή πρέπει να είναι η καθοδηγήτρια αρχή και για την παιδεία. Το ελληνικό κράτος πρέπει να προσφέρει καλή δημόσια παιδεία για να επιτύχουν οι πολίτες, αλλά οφείλει να τους παρέχει την ελευθερία ακόμη και για να αποτύχουν ιδιωτικώς.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 26.11.2006
