Υπήρχε µια εποχή που οι μαθητές διδάσκονταν μαθήματα κι όχι αποσπάσματά τους. Μάθαιναν Αρχαία ή Φυσική κι όχι προκαθορισμένες από το υπουργείο σελίδες βιβλίων. Διδάσκονταν μεθόδους επίλυσης προβλημάτων, δεν αποστήθιζαν λύσεις. Μάθαιναν, δεν παπαγάλιζαν.
Δεν είναι θέμα των εκπαιδευτικών· πιο ανοιχτόμυαλοι είναι σήμερα. Ούτε των μαθητών· περισσότερες παραστάσεις έχουν τώρα. Ούτε των πολιτικών ηγεσιών· ωραίο και εντυπωσιακό είναι το νέο ολοκληρωμένο πρόγραμμα που ανακοίνωσε προχθές η κ. Νίκη Κεραμέως για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, πλην Γ΄ Λυκείου. Χωρίς ίχνος νοσταλγίας για «τα χρόνια εκείνα» –καλύτερα είναι τα τωρινά– πρέπει να επισημάνουμε ότι τότε υπήρχε ένα ελάχιστο πλαίσιο αυτονομίας στα σχολεία, τουλάχιστον στο θέμα των Πανελληνίων Εξετάσεων. Δεν ζούσαμε την εκπαιδευτική επανάσταση της Φινλανδίας· ασφυκτικά δεμένες στο άρμα του υπουργείου Παιδείας ήταν και τότε όλες οι εκπαιδευτικές μονάδες. Αλλά τουλάχιστον δεν έβγαιναν ντιρεκτίβες του στυλ «καθορισμός εξεταστέας ύλης για το έτος 2022 (…) Δ. Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Κεφ. Δ2: Οι φιλοσοφικές ιδέες του Σωκράτη. Διαλεκτική, μαιευτική, ειρωνεία. Η αναζήτηση των ορισμών, η επαγωγική μέθοδος και η ηθική. Κεφ. Δ3: Η δίκη και ο θάνατος του Σωκράτη» (ΦΕΚ 3137/2021). Τουλάχιστον τότε οι μαθητές έπρεπε να ξέρουν για τον Σωκράτη, ακόμη και όσα περιλαμβάνει το χαμένο από την εξεταστέα ύλη «Κεφ. Δ1», το οποίο παρεμπιπτόντως έχει τα βιογραφικά του στοιχεία.
Σε άλλες χώρες, που καλλιεργούν την παιδεία και δεν παιδεύουν απλώς τους εφήβους, έχει καταργηθεί το ενιαίο σχολικό εγχειρίδιο. Οι σύλλογοι γονέων και διδασκόντων συναποφασίζουν ποια είναι τα καλύτερα βιβλία για τα παιδιά τους. Στην Ελλάδα το κράτος παιδείας επιβάλλει τα (αμφιβόλου ποιότητος) εγχειρίδια, και το υπουργείο ορίζει κάθε χρόνο ποιες σελίδες από ένα και μοναδικό βιβλίο θα πρέπει να διδαχθούν οι μαθητές· π.χ. «ΠΛΑΤΩΝ, Πολιτεία, 519b-520a (ενότητες: 12η και 13η σχολικού βιβλίου, Υ.ΠΑΙ.Θ./Ι.Τ.Υ.Ε. “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”) Η Υφυπουργός» (ΦΕΚ 3137/2021).
Σε ένα τέτοιο σύστημα λοιπόν η αποστήθιση είναι προαπαιτούμενο και η παπαγαλία κανόνας. Από αυτές τις λίγες σελίδες που ορίζονται στο ΦΕΚ θα διαλέξει τα θέματα η επιτροπή εξετάσεων· αυτές τις λίγες σελίδες θα διδάξουν στα σχολεία· δεδομένου ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος διαλογής των υποψηφίων, αυτές τις λίγες σελίδες θα αποστηθίσουν οι μαθητές για να περάσουν. Κι ας μη μάθουν ποτέ ποιος ήταν ο Σωκράτης, αφού τα λίγα στοιχεία για τη ζωή του φιλοσόφου –που έχει το εγχειρίδιο– είναι εκτός εξεταστέας ύλης.
Επομένως ας μην γκρινιάζουμε για την κατάσταση της Παιδείας, ούτε για το γεγονός ότι υπάρχουν μαθητές που δεν ξέρουν τι γιορτάζουμε την 28η Οκτωβρίου. Μπορεί η εποποιία του ’40 να μην περιλαμβάνεται στο ΦΕΚ της υφυπουργού.
Σε ό,τι αφορά τα φροντιστήρια αυτό που είναι μοναδικό στην Ελλάδα είναι το όνομα. Σε άλλες χώρες απλώς λέγονται διαφορετικά. Οπως βλέπουμε στο βιβλίο του κ. Γιώργου Χατζητέγα, «Η ανατροπή του ελληνικού μύθου» (εκδ. Λιβάνη), υπάρχουν τα γερμανικά Nachhilfe, η γαλλική Soutien Scolaire, τα ιρλανδικά Grind Schools, τα Explicacoes της Πορτογαλίας, τα Preuniversitario στην Ισπανία και τα Cursinho pre-vestibular στη Λατινική Αμερική. «Η αμερικανική φροντιστηριακή αλυσίδα Sylvan Learning Center εισέρχεται στην εκπαίδευση της Γερμανίας δημιουργώντας ένα δίκτυο χιλίων και πλέον φροντιστηρίων. Τα γιαπωνέζικα Juku του Toru Kumon δημιουργούν μια απίστευτη αυτοκρατορία 25.000 φροντιστηρίων σε 43 χώρες…».
Το πρόβλημα με τα φροντιστήρια στην Ελλάδα δεν είναι η ύπαρξή τους. Ετσι κι αλλιώς κάθε διαδικασία μάθησης –ακόμη κι αν προέρχεται από την εξαποδώ ιδιωτική πρωτοβουλία– πρέπει να είναι καλοδεχούμενη. Το πρόβλημα είναι ότι η ιδιωτική παιδεία μεγεθύνει τη στρέβλωση της δημόσιας. Ενισχύει την αποστήθιση, διότι την παπαγαλία ζητεί το ελληνικό κράτος στις εξετάσεις και –πολύ λογικώς– την εξάσκηση στην παπαγαλία ζητούν οι πελάτες, γονείς και μαθητές. Οταν το υπουργείο Παιδείας εκδίδει ετησίως τα «ΦΕΚ της παπαγαλίας» («Καθημερινή» 13.11.2021) και λέει στους μαθητές ότι θα εξεταστείτε στις τάδε σελίδες των Αρχαίων Ελληνικών κανένα φροντιστήριο δεν θα διδάξει τη ζωή του Σωκράτη που είναι εκτός ύλης. Με άλλα λόγια, το κράτος στρεβλώνει την Παιδεία και η στρέβλωση απλώνεται σε κάθε κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας. Ακόμη και στην ιδιωτική εκπαιδευτική διαδικασία.
Υπάρχει μόνο ένας τρόπος να σπάσει ο φαύλος κύκλος της ταλαιπωρίας των μαθητών και της απαιδευσιάς στα σχολεία. Να πάψει να ασχολείται με τα πάντα το υπουργείο. Ετσι κι αλλιώς σαράντα χρόνια τώρα μεταρρυθμίσεις ακούμε, μεταρρυθμίσεις βλέπουμε, και η κατάσταση πάει από το κακό στο χειρότερο. Το γράφαμε και παλιότερα: το υπουργείο θα πρέπει να περιοριστεί στη διεξαγωγή αδιάβλητων εισαγωγικών εξετάσεων, κάτι που διαχρονικώς έκανε με μεγάλη επάρκεια. Οχι σε τέσσερα, έξι, ή οκτώ μαθήματα, αλλά σε όσα θα ζητήσουν τα ΑΕΙ και φυσικά εφ’ όλης της ύλης. Κάθε πανεπιστημιακό τμήμα μπορεί να δέχεται φοιτητές οι οποίοι θα έχουν εξετασθεί σε ένα συνδυασμό μαθημάτων, μαθήματα που φυσικά θα έχει προσδιορίσει (και θα σταθμίζει) η σχολή. Για παράδειγμα, μια οικονομική σχολή μπορεί να ζητάει από τους επίδοξους φοιτητές της να εξετασθούν στην Πολιτική Οικονομία, στα Μαθηματικά κ.ά. Μια φυσικομαθηματική σχολή θα ζητήσει Μαθηματικά, Φυσική, Χημεία κ.ο.κ. Ολοι δε, θα πρέπει να εξεταστούν σε τεστ βασικών μαθηματικών δεξιοτήτων και γνώσης της ελληνικής γλώσσας (κάτι αντίστοιχο με τα SAT και GMAT που υπάρχουν για τα πανεπιστήμια του εξωτερικού).
Στην ιστοσελίδα του κ. Χατζητέγα (hagitegas.gr) υπάρχει μια ωραία διαφήμιση χιλιανών φροντιστηρίων (Preuniversitario), η οποία καταλήγει ότι το ποσοστό επιτυχίας των μαθητών του στις εισαγωγικές είναι 52%. Τουλάχιστον από την εξαποδώ ιδιωτική παραπαιδεία πληροφορούμαστε τι πιθανότητες έχουμε να πιάσουν τόπο τα λεφτά μας. Σε αντίθεση με τα λεφτά που δίνουμε ως φορολογούμενοι στο Λύκειο Ανω Παναγιάς, που δεν μπορούμε να μάθουμε πόσοι απόφοιτοί του τα καταφέρνουν…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 13 και 14.11.2021
